Jismoniy madaniyat

1)

 

bosh  tortish

  –  nizoga  nisbatan  shunday  reaktsiyaki,  bunda  nizoga  guvoh 

bo`lganlar aslida uning mavjudligini tan olmaydilar, unga aralashishdan bosh tortadilar. 

Odatda bunday sharoitda rahbar yo ayni paytda vaqti yo`qligini, imkoniyat yo`qligini, 

nizoning sababi arzimas holat ekanligini vaj qilib, uni xal qilishga aralashishdan bosh 

tortadi. Yoki u vaziyat taqozosi bilan paydo bo`lgan nizo vaqt o`tishi bilan o`z o`zidan 

yechimini topadi, odamlar insofga kelib qolishiga umid qiladi; 

2)tekislash

– bu nizolashuvchi tomonlardan birini mavjud holatga “ko`ndirish”, 

moslashtirish va shu yo`l bilan o`zining ham muayyan manfaatlarini himoya qilishdir. 

“Mayli  men  yutqazsam  ham,  sening  ishing  bitib  keta  qolsin”  degan  naqlda  nizoga 

aralashgan shaxs vaziyatni yumshatishga erishadi, go`yoki “o`zni qurbon qilib” bo`lsa 

ham tomonlarning yarashib ketishi uchun barcha imkoniyatni yaratadi; 

3)kompromiss –

 bu ochiq muloqot va vaziyatni, nizokashlarning xulq-atvori va 

fikrlarini  muhokama  qilish  yo`li  bilan  ikkala  tomon  uchun  ham  mahqul  bo`lgan 

yechimni  qidirishdir.  Bu  usulning  samaradorligi  shundaki,  nizoga  aralashgan  shaxs 

ikkala  tomonning  ham  aybini,  ular  tomonidan  yo`l  qo`yilgan  xatolarni  ochiq,  holis 

o`rtaga tashlaydi va eng mahquli – o`ar bir shaxs o`z burch va mashuliyatlarini taroziga 

solib olishlari ekanligini uqtiradi. Natijada ikkala tomonda xosil bo`lgan tanglik ma’lum 

ma’noda yumshaydi va oqilona qarorlar qabul qilish imkoniyati tug`iladi. 

 

 

Nizokashlar janjal bo`lgandan ko`ra yomon 

bo`lsa ham bir qarorga kelinganligidan 

xursand bo`lib, o`z fikrlaridan ma’lum 

ma’noda qaytadilar, vaqt o`tgach esa vaziyat 

umuman yumshab, tomonlar yarashib ketishi 

mumkin(5.2-rasm). 

Odatda  oilaviy  nizolarda  kompromiss  yo`lini  tutgan  oilaning  katta  a’zosi  yoki 

erkak kishi nizoning oldini olishga erishadi, bunda biror tomonning “bir gapdan qolishi” 

katta rol o`ynaydi; 

---

79 

 

4)raqobat

  –  odatda  bir  tomonning  ikkinchisi  ustidan  ustun  kelishi  hisobiga 

boshqasining batamom yengilishini nazarda tutadi. Ya’ni, bunda “Men yutishim uchun 

sen  mutloq  yengilishing  shart”  degan  tamoyil  ustivor  bo`ladi.  Bunday  usul  albatta, 

psixologik  nuqtai  nazardan  samarasiz  va  noto`g`ri  bo`lsa  ham,  ayrim  holatlarda 

masalaning  aynan  shu  tarzda  yechilishi  boshqalarning  iqtidori  yoki  irodasining 

kuchayishiga  sabab  bo`lishi  mumkin.  Masalan,  oilaviy  majoroda  kelin  agar  nohaq 

bo`lib, yoshligi tufayli arazlab, barchaning dilini xira qilishi va ushbu vaziyatda baribir 

qaynonaning  sabr  bilan  ustun  kelishi,  baribir  aytganini  qildirishi  yosh  kelinchakning 

kelgusini shu kabi xatti-harakatni boshqa qaytarmasligi uchun saboq bo`lishi mumkin; 

5)hamkorlik

 – bu nizoni xal qilishning shunday usuliki, bunda ikkala tomonning 

shaxsiy  manfaatlari  nizoni  keltirib  chiqargan  muammodan  ustun  qo`yiladi.  Bunday 

holatlarda nizokashlar bir tomon manfaatining inobatga olinmasligi, ikkinchi tomonning 

boshqa manfaatini yerga urishini tushungani uchun ham  murosa yo`li to`g`ri ekanligi, 

yaxshisi  mavjud  muammmoni  yechishga  teng  kirishish  lozimligi  fikriga  kelib 

to`xtaydilar. 

Shunday  qilib,  real  hayotda  nizoning  kelib  chiqishi,  uning  qanday  kechishi  va 

yechimi uni keltirib chiqargan vaziyatdan ham ko`ra, ushbu vaziyatda ishtirok etayotgan 

insonlarning unga nisbatan sub’yektiv munosabatlariga bog`liq bo`ladi. 

Tashkilot 

va ishlab chiqarishdagi nizolar kishilar kayfiyatiga salbiy ta’sir qiladi va ularning ish 

qobiliyatini  pasaytiradi,  jamoadagi  «ruxiy  iqlim»ni  yomonlashtiradi,  kadrlar 

qo`nimsizligini  ko`paytiradi.  Shuning  uchun  bu  masalalarga  doimo  e’tibor  berish, 

mehnat jamoalarini boshqarishni, kadrlar turg`unligini tahminlovchi shartlardan biridir. 

Ishlab  chiqarishda  nizoli  vaziyatlar  oldini  olishning  barcha  imkoniyatlaridan 

foydalanish lozim.