Jismoniy madaniyat kafedrasi

2.O‘rgatish jarayonining tuzilishi va undagi bosqichlar xususiyati
O‘rgatish jarayonining umumiy yo‘nalishi mashq texnikasi negizini va uning variantlarini (mashq negizi puxta egallangandan keyin) mustahkam o‘zlashtirishdan iboratdir. O‘rgatish jismoniy sifatlarning, avvalo, chaqqonlikning rivojlanib borishi bilan bir vaqtda davom etadi.
Harakatli mashqlarga o‘rgatishning uzoq davom etishi va qiyinligi ko‘p jihatdan mashq tuzilishining qay darajada murakkabligiga bog‘liqdir. Mashq tuzilishining murakkabligi, o‘z navbatida, uni tashkil etuvchi harakatlarning miqdoriga, ularning masofa hamda vaqt jihatidan aniq bajarilishiga, mushaklarning zo‘r berib aniq harakat qilishiga, shuningdek, ularning o‘zaro aloqada bo‘lishiga va harakat aktining umumiy ritmiga ham bog‘liq bo‘ladi.
O‘rgatish vaqtida murakkab harakat aktlari – tayyorgarlik, asosiy va yakunlovchi fazalar o‘rtasidagi o‘zaro aloqalarning xususiyatlari ham hisobga olinadi. Bo‘lib yuborish uslubidan foydalanish harakatni o‘rganishning izchilligini belgilash uchun, shuningdek, tayyorgarlik mashqlarini tanlash uchun muhimdir. O‘rganishni ba’zi hollarda, asosiy fazadan – harakat faoliyatining asosiy mexanizmidan boshlash mumkin (masalan, granata uloqtirishdan, yugurib kelib sakrashdan va b.). Boshqa hollarda, asosiy fazani bajarish tayyorgarlik fazasiga, ayniqsa, kuchli bog‘liq bo‘lganda, birinchi navbatda, tayyorgarlik fazasini o‘zlashtirish maqsadga muvofiqdir (masalan, qo‘shpoyada siltanib orqaga ko‘tarilishdan avval gavdani qo‘l barmoqlari tomon siltab tortish); ba’zida shikastlanishning oldini olish maqsadida avval yakunlovchi fazani o‘rganish ma’quldir (masalan, sakrashda to‘g‘ri tushish).
Ayrim harakat faoliyatiga o‘rgatish jarayoni quyidagi bosqichlardan iboratdir:
1. Dastlabki o‘rgatish. Bu o‘rgatish jarayonida harakatning asosiy variantini umumiy tarzda bajarish malakasi tarkib topadi.
2. Chuqurroq o‘rganish. Bunda harakatni zarur darajada aniq bajarish malakasi hosil bo‘ladi.
3. Harakatlarni bajarish malakasini mustahkamlash va yanada takomillashtirish. Bu harakat ko‘nikmasining paydo bo‘lishi, shuningdek, undan har xil sharoitlarda foydalana olish bilan bog‘liqdir.