Jismlarning harakati. Fazo va vaqt darsning maqsadi a

4 Е) Tугри жавоб курсатилмаган

1

1

2 2

3

9. Пружина 1 N таъсирида 2 см.га узайган. Бикрлигини топинг.

A) 2 N/m B) 0.5 N/m С) 50 N/m D) 20N/m Е) 500 N/m

10. 20 N куч таъсирида жисм 0,4 m/s ² тезланиш билан харакатланади. 50 N куч таъсири остида бу жисм кандай тезланиш билан харакатланади.

А) 10 m/s ² B) 1 m/s ² С) 0,1 m/s ² D) 0,01 m/s ² Е) 100 m/s²

11. Массаси 20 кг. булган жисмга 60 N куч таъсир этади. Жисм бу куч таъсирида 4 с ичида канча масофани босиб утади?

А) 24 м B) 48 м С) 6 м D) 300 м Е) 30 м

12. Массаси 80 кг булган космонавт учувчининг Ер сиртидан 15 m/s ² тезланиш билан юкорига тик кутарилишидаги огирлигини топинг.

А) 2000 к N B) 2 к N С) 1200 N D) 1,2 к N Е)12 к N

13. Куйидаги формулалардан кайси бири Ньютоннинг 3-конунини ифодалайди.

A) F = ma B) F = mv ² / R C) F = k Δ l D) F ₁ = - F ₂ Е) F=N

14. Думаланиш ишкаланиш кучининг формуласини топинг

A) F= mg B)F= N C)F=  N/R D)F=mV²/R E) F=ma

15.Айлана буйлаб харакатланаётган жисмга айлана маркази томон йуналган куч таъсир килади ва у куйидаги формула билан ифодаланади:

А) F=mg B) F= mw²R C) F=- k Δ l D) F= N E) F= ρ₀ V · g

16. Гравитацион доимийcи хар бирининг массаси ..... дан булган бир-биридан....масофада турган моддий нукта орасидаги тортишиш кучига сон жихатидан тенг. Нукталар урнини тулдиринг.

А) 1кг; 1 см. B) 1кг; 1 м. С) 1г;1см. D) 1г;1м. Е) 1 кг ; 10 м

17. Массаси 10 кг. булган 2м/сек тезлик билан харакат килган жисмнинг импулси нимага тенг?

А) 5кг. м/с B) 20кг. м/с С) 0,2кг. м/с D) 20кг. км/с Е) 200 кг · м/с

18. Радиуси 10 см булган чархтош 0,2 с ичида бир марта айланади. Айланиш укидан энг узокдаги нукталарнинг тезлигини топинг.

19. Архимед кучини ифодаловчи формулани курсатинг

20. Частотаси 2000 булган товушнинг хаводаги тулкин узунлигини топинг. Товушнинг хаводаги тезлиги 340 m/s

21. 
    Айланиш даври 2с. Булган жисмнинг айланиш частотасини ва бурчакли тезликни топинг. канча?
    

21. 
    Одам массаси 2 кг булган жисмни 1 м баландликка 3 м/с ² билан кутарганида кандай иш бажаради?
    

23. Жисм дастлабки 5 с да 40 м, кейинги 10 с да 100 м ва охирги 5 с да 20 м масофани босиб утган. Йулнинг хар бир кисмидаги ва бутун йулдаги уртача тезликларни хисобланг.

24. 5 кг массали жисмнинг огирлик кучини топинг.

4. 
   Uy vazifalari.
   

1. Bobni takrorlash uchun savol va masalalardan kamida 4 ta masalani yechish. Qiziquvchi o'quvchilarga ixtiyoriy ravishda boshqa masalalarni ham yechishlari uqtiriladi.

11-dars Sana: 7-sinf

Mavzu: Tekis o’zgaruvchan harakatda bosib o’tilgan yo’l

Darsning maqsadi.

a) Tekis o'zgaruvchan harakatda bosib o'tilgan yo'l haqida tasawur hosil qilish, bunday harakatning yo'l grafigini yasash malakasini shakllantirish.

b) O’quvchilarga estetik va axloqiy tarbiya berishda hamkorlik qilish

d) O’quvchilarning fikrlash qobiliyatini oshirish, tasavvur ko’lamini kengaytirish

Darsning turi: Yangi bilim beruvchi

Dars uslubi: suhbat, savol – javob, tushuntirish

Dars jihozlari: darslikning 10-§ matni, tekis o'zgaruvchan harakatda bosib o'tilgan yo'l grafigi tasvirlangan rasmlar.

Dars rejasi:

1. Tashkiliy qism (3 minut).

2. o’tilganlarni eslash (15 minut).

3. Yangi mavzuning bayoni (18 minut).

4.Yangi mavzuni mustahkamlash uchun savol-javoblar (5 minut).

5. O’quvchilarni baholash(4 minut)

6.Uyga vazifa berish (1 minut)
Darsning borishi

1. Tashkiliy qism

2. O’tilgan mavzuni so’rash

1) Tekis o’zgaruvchan harakat tezligining formulasi qanday ifodalanadi?

2) Tekis tezlanuvchan qilayotgan jismning tezlik grafigini chizib ko’rsating

3) Tekis sekinlanuvchan harakat qilayotgan jism uchun tezlik grafigi qanday bo’ladi?

4) O’rtacha tezlik qanday ifodalanadi?
3.Yangi mavzu bayoni:

Yo'l formulasi

Tinch holatdagi jism a tezlanish bilan tekis tezlanuvchan harakat qilib, /vaqt davomida u tezlikka erishsin. Shu vaqt davomida jismning bosib o'tgan yo'li

s = v_D._n t. Bunda v_D._n = y va v= at ekanligidan 5 = y = - y- formulasini olamiz.

Haqiqatan ham, 27-rasmda tasvirlangan grafikdan 5

OABC yuzanmg yarmisiga, ya'ni grafikdagi OBC uchburchak yuzasining son qiymatiga, ya'ni yoki -y- ga teng bo'ladi. ^{2 L}

Demak, u₀ = 0 da tekis o'zgaruvchan harakatda jism­ning bosib o'tgan yo'li quyidagicha ifodalanadi:

at¹

5 =

Agar jism i>₀ boshlang'ich tezlik bilan tekis tezlanuv­chan harakat qilayotgan bo'lsa, uning / vaqt davomida bosib o'tgan yo'li 28- rasmdagi tezlik grafigidagi OABD shakl yu- zasining son qiymatiga teng bo'ladi. Bu shakl s, = v_rt yuzali

OACD to'g'ri to'rtburchak va s₂ = -y- yuzali ABC uchburchakdan iborat.

4. Yangi mavzuni mustahkamlash:

Mozaika o’yini

Berilganlardan foydalanib, mavzuga oid formulalar tuzing

S	νt	ν0
νo'rt	t	ν0t
at^2	2	2

Masalalar yechish namunasi.

Avtomobil o'zining tezligini 45 km/soat dan 10 s davomida o'zgarmas tezlanish bilan 90 km/soat ga oshirdi. Tezlanish bilan o'tgan yo'lni hisoblang.

Yechilishi: Boshlang'ich tezlik v_Q = 48 km/soat = 12,5 m/s; oxirgi tezlik и = 96 km/soat = 25 m/s; vaqt t = 10 s. Topish kerak: s—?

Formulalar: v = v_Q + at, s = v₀t + at²/2.

Birinchi formuladan topamiz: a = (v — v_Q)/t. Buni ikkinchi formulaga qo'yib topamiz: s = v_Qt + (t²/2)(v — v₀)/t = (t/2)(v + v₀); s =(10 s /2X12,5 m/s + 25 m/s) = 187,5 m.

5. O’quvchilarni baholash.nFaol ishtirok etgan o’quvchilar baholanadi. Baholar jurnal va kundalik daftarlarga qo’yiladi.

6. Uyga vazifa: mavzuni o’qib kelish. Mavzu yuzasidan savollarga javob topish, yangi mavzuga tayyorlanish

12-dars Sana: 7-sinf

Mavzu: Laboratoriya ishi-1:

Tekis tezlanuvchan harakatlanayotgan jism tezlanishini aniqlash

Darsning maqsadi.

a) Qiya novdan dumalab tushayotgan sharchaning bosib o'tgan yo'li va harakat vaqtini o'lchash orqali tekis tezlanuvchan harakat qilayotgan jism tezlanishini aniqlashni o'rgatish, o'quvchilarning fizik kattaliklarni o'lchash va hisoblash malakalarini shakllantirish.

b) O’quvchilarning darsda olgan bilimlarni amaliyotda sinashga o’rgatish, axloqiy tarbiya berish

d) O’quvchilarning dunyoqarashini rivojlantirish, o’lgan bilimlarini hayotda tadbiq etish ko’nikmasini rivojlantirish

Dars tipi: laboratoriya ishi

Dars jihozlari: darslik, tekis o'zgaruvchan harakatda bosib o'tilgan yo'l grafigi tasvirlangan rasmlar, sekundomer, metall silindr, o’lchov tasmasi

Darsning borishi

a) Tashkiliy qism

Laboratoriya ishining borisihi

Laboratoriya daftarlari terib olinadi.

Uyga vazifa: Darslikdan laboratoriya mashg’ulotini to’liq o’rganish. Yangi mavzuga tayyorlanish

13-dars Sana: 7-sinf

Mavzu: Jismlarning erkin tushishi

Darsning maqsadi:

a) O’quvchilarga jismlarning erkin tushishi haqidagi nazariy tushunchalarni berish

b) O’quvchilarga ekologik tarbiya berish, olingan bilimlarni hayotiy voqealar bilan bog’lashga o’rgatish

d) O’quvchilarda jismlarning erkin tushishi haqida tasavvurlar hosil qilish, ularning erkin tushish tezlanishi haqidagi ko'nikmalarini shakllantirish.

Darsning turi: yangi bilim beruvchi

Dars uslubi: suhbat, savol – javob, tushuntirish

Dars jihozlari: darslikning 12-§ matni, jismning erkin tushishini namoyish qilish uchun metall sharcha, erkin tushishni ifodalovchi rasmlar.

Dars rejasi:

1. Tashkiliy qism (2 minut).

2. 0‘tilgan mavzuni suhbatlashish orqali takrorlash (10 minut).

3. Yangi mavzuning bayoni (20 minut).

4. Yangi mavzuga doir masala yechish (10 minut).

5. O’quvchilarni baholash (2 minut)

6. Uyga vazifa berish (1 minut).
Darsning borishi

a) Tashkiliy qism

b) O’tilgan mavzuni so’rash

1) Laboratoriya ishini bajarishda qanday jihozlar qo’llanildi?

2) Ularning har biridan qanday maqsadda foydalanildi?

3) Nima sababdan vaqtni o’lchaganda u har gal bir xil bo’lmaydi?

4) Tezlanish qaysi formula yordamida qanday hisoblanadi?

5) Novning qiyaligi oshganda nima sababdan tezlanishning qiymati oshib boradi?

3. Yangi mavzu bayoni:

Jismning erkin tushishi va yuqoriga tik otilgan jismning ha¬rakati to'g'ri chiziqli tekis o'zgaruvchan harakatga yaqqol mi¬sol bo'ladi. Jismlarning bunday harakatini Italiya olimi Galileo Galiley (1564—1642) XVI asr oxirida o'rgangan .

Galiley erkin lUshayotgan jismning harakati tekis tezlanuv¬chan harakat ekanligini aniqlagan. U Piza minorasidan jismni tashlab, uning yerga tushish vaqtini va minora balandligini o'lchash orqali tushish tezlanishini hisoblab topgan . Uning hisobiga ko'ra, balandlikdan tashlangan jism 9,81 m/s² tezlanish bilan yerga tushadi. Qo'limizdagi toshni qo'yib yuborsak, u yerga erkin tushadi. Lekin qog'oz parchasi yoki qush patini qo'yib yuborsak, ular yerga tez tushmaydi, ya'ni havoda biroz uchib, sekin-asta yerga tushadi. Qog oz va qush patining yerga erkin tushishiga havo qarshi- lik qiladi.

Jismning havosiz joyda faqat Yerning tortishi ta'siridagi harakati erkin tushish deb ataladi.

Zichligi katta bo'lgan tosh metall sharcha kabi jismlarning tushishida havoning qarshiligim hisobga olmasa ham bo'ladi. Ular­ning tushishini erkin tushish deb hisoblash mumkin. Erkin tushayotgan jismning tezligi bir xil vaqt oralig'ida bir- day ortib boradi. Faraz qilaylik, 80 m balandlikdan metall sharcha qo'yib yuborildi. Bunda sharcha tekis tezlanuvchan harakat qilib, uning tezligi har sekundda 9,81 m/s ga
4. Yangi mavzuni mustahkamlash:

“X” va “O” o’yini

Erkin tushish	Ixtiyoriy t vaqtdagi tezlik	Tushish balandligi
Galileo Galiley	Erkin tushish tezlanishi	O’ztacha tezlik
Erkin tushish tezlanish formulasi	Yuqoriga otilgan jism harakati	Erkin tushishga misol

5. O’quvchilarni baholash. Faol ishtirok etgan o’quvchilar baholanadi. Baholar jurnal va kundalik daftarlarga qo’yiladi.

6.Uyga vazifa: darslikning 37 – betidagi 6 – masalani yechib kelish, yangi mavzuga tayyorlanish

14-dars Sana: 7-sinf

Mavzu: Yuqoriga tik otilgan jismning harakati

Darsning maqsadi.

a) O'quvchilarga yuqoriga tik otilgan jismlarning harakati haqida ma'lumot berish.

b) O’quvchilarga aqliy tarbiya berish

d) O’quvchilarni fanga qiziqtirish

Dars turi: Yangi bilim berish

Dars uslubi: suhbat, savol – javob, tushuntirish, Aqliy hujum

Dars jihozlari: darslikning 12-§ matni, jismning erkin tushishini namoyish qilish uchun metall sharcha, erkin tushishni ifodalovchi rasmlar.

Dars rejasi:

1. Tashkiliy qism (2 minut).

2. 0‘tilgan mavzuni suhbatlashish orqali takrorlash (10 minut).

3. Yangi mavzuning bayoni (20 minut).

4. Yangi mavzuga doir masala yechish (10 minut).

5. O’quvchilarni baholash (2 minut)

6. Uyga vazifa berish (1 minut).

Darsning borishi

1. 
   Tashkiliy qism. Dars jihozlarini tayyorlash, uy vazifalarini tekshirish maqsadida foydalaniladigan «Aqliy hujum» metodidan foydalanishga hozirlik ko'rish.
   
2. 
   O’tilganlarni so’rash:
   
3. 
   Yangi mavzuning bayoni.
   

Yuqoriga tik otilgan jismning harakati

Jism yuqoriga tik otilganda, u tekis sekinlanuvchan harakat qiladi. Bunda jismning tezlanishi a = —g deb olinadi.

Yuqoriga tik otilgan jism qancha vaqt yuqoriga ko'tarilsa, shuncha vaqtda otilgan nuqtaga qaytib tushadi. Jism qanday tezlik bilan yuqoriga tik otilgan bo'lsa, qaytib tushishda shu nuqtada shunday tezlikka erishadi.

3. 
   Yangi mavzuni mustahkamlash.
   

1. Avtomobil tinch holatidan 5 m/s2 tezlanish bilan haiakatlana boshlab, 4 s davomida qancha yo'lni bosib o'tadi? Shu vaqtda u qanday tezlikka erishadi?

2. Ma'lum balandlikdan qo'yib yuborilgan jism erkin tushmoqda. U qancha vaqtda 80 m/s tezlikka erishadi? Ushbu va keyingi masalalarda g = 10 m/s2 deb olinsin

3. Jism ma'lum balandlikdan 5 m/s tezlik bilan pastga tik otildi. 5 s dan keyin jism qanday tezlikka erishadi?

4. Tinch holatda turgan vertolyotdan tashlangan yuk 12 s da yerga tushdi. Yuk qanday balandlikdan tashlangan va u qanday tezlik bilan yerga urilgan? Havoning qarshiligi hisobga olinmasin?

5. O’quvchilarni baholash: O’quvchilar dars davomidagi ishtirokiga ko’ra baholanadi.

6. Uy vazifalari. Mavzu oxirida keltirilgan savollarga javob yozish.

15-dars sana: 7-sinf

Mavzu: Masalalar yechish

Darsning maqsadi.

a) O’quvchilarga masala yechish usullari yuzasidan nazariy bilim va tushunchalar berish, masalalarni yecha bilishga o’rgatish.

b) O’quvchilarga estetik va axloqiy tarbiya berishda hamkorlik qilish, mustaqil ishlashga o’rgatish

d) O’quvchilarning fikrlash qobiliyatini oshirish, tasavvur ko’lamini kengaytirish
Darsning turi: bilimlarni mustahkamlovchi

Dars uslubi: suhbat, savol – javob, masalalar yechish

Dars jihozlari: darslik, jadvallar.

Darsning borishi

a) Tashkiliy qism

b) O’tilgan mavzuni so’rash

1) Jismning erkin tushishi deb nimaga aytiladi?

2) Erkin tushish tezlanishi o’zgarmas kattalik ekanligini asoslab bering

3) Erkin tushishga oid asosiy formulalarni yozib bering

4) Nima sababdan Yerga yaqinlashib kelayotgan meteorlar atmosferada yonib ketadi?

Masalalar ishlash

1. 
   Sharcha ma'lum h balandlikdan tinch holatda Yerga tomon harakatlanadi. 78,4 m o'tgandan keyin shaming tezligi qancha bo'ladi?
   
2. 
   Sharcha uy tomidan 9,8 m/s tezlik bilan yuqoriga otildi. Sharchaning tezligi va vaziyati vaqtga bog'liqligini ko'rsating.
   
3. 
   To'p yuqoriga tik otilganda uning boshlang'ich tezligi va tezlanishi qanday yo'nalgan?
   
4. 
   Ma'lum balandlik h dan tosh 2,5 sekund erkin tushgan bo'lsa, uning Yerga tegish vaqtidagi tezligi v va balandlik h ni aniqlang.
   
5. 
   Sharcha 5 m/s tezlik bilan tik yuqoriga otilgan bo'lsa, u 3 sekunddan keyin qanday tezlikka ega bo'ladi? Uning ko'chishi va o'tgan yo'lini aniqlang.
   
6. 
   500 m balandlikdagi jism qancha vaqtda erkin tushadi?
   
7. 
   Ikki jism har xil balanndlikdan erkin tushib, Yerga bir vaqtda yetib keladi. Birinchi jism 2 s, ikkinchi jism 3 s erkin tushgan bo'lsa, birinchi jism tusha boshlaganda ikkinchisi qanday balandlikda bo'lgan.
   

O’quvchilarni baholash. Faol ishtirok etgan o’quvchilar baholanadi. Baholar jurnal va kundalik daftarlarga qo’yiladi.

Uyga vazifa: darslikning 37 – betidagi 4 - 5 – masalani yechib kelish, yangi mavzuga tayyorlanish

16-dars Sana: 7-sinf

Mavzu: Moddiy nuqtaning aylana bo’ylab tekis harakati

Darsning maqsadi:

a) O’quvchilarda aylanma tekis harakat, chiziqli va burchak tezlik haqida tasavvurlar hosil qilish, ularga doir masalalar yechish ko’nikmasini shakllantirish

b) O’quvchilarga ekologik va axloqiy tarbiya berishda hamkorlik qilish, olingan bilimlarni hayotiy voqealar bilan bog’lashga o’rgatish

d) O’quvchilarning tasavvur ko’lamini kengaytirish, fikrlash qobiliyatini rivojlantirish

Darsning turi: yangi bilim beruvchi

Dars uslubi: suhbat, savol – javob, tushuntirish

Dars jihozlari: darslik, aylanma harakatga oid ko’rgazmali qurollar, rasmlar.

Dars rejasi:

1. Tashkiliy qism (2 minut).

2. 0‘tilgan mavzuni suhbatlashish orqali takrorlash (10 minut).

3. Yangi mavzuning bayoni (20 minut).

4. Yangi mavzuga doir masala yechish (10 minut).

5. O’quvchilarni baholash (2 minut)

6. Uyga vazifa berish (1 minut).

Darsning borishi

a) Tashkiliy qism

b) O’tilgan mavzuni so’rash:

1) Galileo Galiley fanga qanday hissa qo’shgan?

2) Yuqoriga tik otilgan jismning harakatini tavsiflab bering

3) Tushish balandligi qanday topiladi?

3. Yangi mavzu bayoni:
Soat millarining harakatini, tekis harakat qilayotgan velosiped yoki avtomobil g’ildiragining harakatini aylanma tekis harakat deyish mumkin.

Agar moddiy nuqta aylana bo’ylab ixtiyoriy teng vaqtlar orasida teng yoylarni bosib o’tsa, bunday harakat aylanma tekis harakat deyiladi.

Moddiy nuqtaning aylana bo’ylab harakati deganda aylanma harakat qilayotgan jismning biror nuqtasi ko’zda tutiladi. Masalan, soat milining ma’lum bir nuqtasini aytaylik, uchini moddiy nuqta deb qarash mumkin. Velosiped yoki avtomobil g’ildiragining o’qidan ma’lum bir uzoqlikdagi nuqtasini ham moddiy nuqta deb olsa bo’ladi. Bunda g’ildirakning aylanma harakati yerga nisbatan emas, balki velosiped yoki avtomobil korpusiga nisbatan qaraladi.

Jism aylanma harakatda ma’lum ∆t vaqt davomida ∆s uzunlikdagi yoyni bosib o’tadi.

Aylanma tekis harakat qilayotgan jismning vaqt birligida bosib o’tgan yoy uzunligi bilan o’lchanadigan kattalik chiziqli tezlik deb ataladi: