Jismlarning harakati. Fazo va vaqt darsning maqsadi a

Darsning borishi
2) Tashkiliy qism
1) O’tilgan mavzuni so’rash
1) Yuklama deb nimaga aytiladi?
2) Vaznsizlik holati bo’lishi uchun jism tik pastga qanday tezlanish bilan harakatlanishi kerak?
3) Vaznsizlik holatini tushuntirib bering va unga misollar keltiring
4) m massali jism osilgan dinamometr a tezlanish bilan pastga tik harakatlantirilganda jism og’irligi nimaga teng bo’ladi?


3. Yangi mavzu bayoni:
Kvadrat ildiz haqida tushuncha
Ushbu mavzuni o'rganishdan oldin kvadrat ildiz nima ekanligini va undan qanday foydalanish mumkinligini bilib olaylik.
Siz sonni kvadratga ko'tarishni bilasiz. Masalan, 2² = 4, 3² = 9, 4² = 16 va hokazo. Sonni kvadrat i'dizdan chiqarish — bu sonni kvadratga ko'tarishga teskari bo'lgan amal. Masalan, kvadrat ildiz ostidagi 4 sonidan 2 chiqadi va u 2 tarzida ifodalanadi.
Ayrim sonlarning kvadrat ildizidangina qoldiqsiz butun son chiqadi. Aksariyat sonlarning kvadrat ildizi qoldiqli son bo'ladi. Bunday sonlar ildizining taqribiy qiymati olinadi.
Sonlarning kvadrat ildizini chiqarishda kalkulatordan foydalangan ma'qul.
Agar x² = a bo'lsa, noma'lum x quyidagicha topiladi: x = √a.
Kvadrat ildiz haqidagi ma'lumotlar bilan 8-sinf «Algebra» darslarida batafsilroq tanishasiz.
Gorizontal otilgan jismning harakati
Faraz qilaylik, 80 m balandlikdagi minoradan jism yerga tashlandi. Erkin tushish tezlanishini g = 10 m/s² deb olsak, jismning har bir sekund oxirida bosib o'tgan balandlikni h = gt²/2 formuladan topish mumkin. Tik yo'nalishda erkin tushayotgan jism 1 s da 5 m, 2 s da 20 m, 3 s da 45 m, 4 s da 80 m masofani bosib o'tadi.
Jism baland minoradan u₀bosh- lang'ich tezlik bilan gorizontal yo'­nalishda otilsin. Yerning tortish kuchi ta'sirida bu jism egri chiziqli harakat qilib, minoradan s masofa uzoqlikka borib tushadi.
Balandlikdan gorizontal yo'na­lishda otilgan jismning harakatida ikki qiziq hodisaga to xtalamiz.
Birinchisi. h balandlikdan tash- langan jism yerga qancha vaqtda tushsa, u₀ boshlang'ich tezlik bilan gorizontal yo'nalishda otilgan jism ham shuncha vaqtda yerga tushadi. Masalan, 68-rasmda ko'rsatilgani- dek, 80 m balandlikdan tashlangan jism 4 s da yerga tushadi. Shu balandlikdan 5 m/s, 10 m/s, 20 m/s boshlang'ich tezlik bilan gorizontal yo'nalishda otilgan jismlar ham bir xilda 4 s da yerga tushadi Hattoki, ularnmg 1 s, 2 s, 3 s oxirida yerdan balandliklari ham bir xil bo'lib, boshlang'ich tezliksiz tashlangan jismdagi kabi bo'ladi.
Ikkinchisi. Gorizontal otilgan jism ixtiyoriy teng vaqtlar orasida minoradan bir xil masofaga uzoqlashib boradi. Agar yerga jismning egri chiziqli harakatining proyeksiyasi tushirilsa, uni.ig proyeksiyasi to'g'ri chiziqli tekis harakatni ifodalaydi. Shuning uchun minora ostidan jismning tushgan joyigacha bo'lgan masofani s = v₀t formula bilan hisoblash mumkin.