Jismlarning harakati. Fazo va vaqt darsning maqsadi a

3. Yangi mavzu bayoni:
Jismning erkin tushishi va yuqoriga tik otilgan jismning ha¬rakati to'g'ri chiziqli tekis o'zgaruvchan harakatga yaqqol mi¬sol bo'ladi. Jismlarning bunday harakatini Italiya olimi Galileo Galiley (1564—1642) XVI asr oxirida o'rgangan .
Galiley erkin lUshayotgan jismning harakati tekis tezlanuv¬chan harakat ekanligini aniqlagan. U Piza minorasidan jismni tashlab, uning yerga tushish vaqtini va minora balandligini o'lchash orqali tushish tezlanishini hisoblab topgan . Uning hisobiga ko'ra, balandlikdan tashlangan jism 9,81 m/s² tezlanish bilan yerga tushadi. Qo'limizdagi toshni qo'yib yuborsak, u yerga erkin tushadi. Lekin qog'oz parchasi yoki qush patini qo'yib yuborsak, ular yerga tez tushmaydi, ya'ni havoda biroz uchib, sekin-asta yerga tushadi. Qog oz va qush patining yerga erkin tushishiga havo qarshi- lik qiladi.
Jismning havosiz joyda faqat Yerning tortishi ta'siridagi harakati erkin tushish deb ataladi.
Zichligi katta bo'lgan tosh metall sharcha kabi jismlarning tushishida havoning qarshiligim hisobga olmasa ham bo'ladi. Ular­ning tushishini erkin tushish deb hisoblash mumkin. Erkin tushayotgan jismning tezligi bir xil vaqt oralig'ida bir- day ortib boradi. Faraz qilaylik, 80 m balandlikdan metall sharcha qo'yib yuborildi. Bunda sharcha tekis tezlanuvchan harakat qilib, uning tezligi har sekundda 9,81 m/s ga


4. Yangi mavzuni mustahkamlash:
“X” va “O” o’yini

Erkin tushish	Ixtiyoriy t vaqtdagi tezlik	Tushish balandligi
Galileo Galiley	Erkin tushish tezlanishi	O’ztacha tezlik
Erkin tushish tezlanish formulasi	Yuqoriga otilgan jism harakati	Erkin tushishga misol