Ájiniyaz atindaǵi Nókis mámleketlik

Aǵashtı keptiriw hám saqlaw qaǵıydaları.
Aǵash oqıw ustashılıǵı ustaxanalarındaǵı shınıǵıwlarda ıǵal aǵashlardan buyımlar soǵıw usınıs etilmeydi. Sonıń ushın olardı dáslep keptiriw kerek. Biraq islep shıǵarıwda paydalanılatuǵın aǵashlar belgili dárejede ıǵal boladı. Suw aǵash kletkalarınıń diywalshaları arqalı sińip, olardıń ishi hám aralarına jaylasadı. Kletka diywalshalarına sińdirilgen suw gigroskopiyalıq suw, kletkalardıń ishi hám arasına sińgen suw erkin tamshı dep ataladı.
Aǵashtıń ıǵallıǵı labaratoriya jáǵdayında tiykarınan eki usılda onıń ıǵal hám keptirilgen jaǵdaydaǵı aralıǵın ólshew yamasa ıǵallıqtı ólsheytuǵın ásbap elektr ıǵallıq ólshegishtiń járdeminde anıqlanadı.
Aǵash ıǵallıǵın ólshew jolı menen anıqlaw ushın taxta yamasa kespeltektiń ushınan 0,5 sm bólimi kesip taslanadı, qalǵan bóliminen 10-15 mm qalıńlıqta putasız hám kemshiliksiz úlgi pıshqılanıp alınadı. Onı tazalap, texnikalıq tárezide ólshenedi. Keyin keptiriw pechinde +100-105°C temperaturada keptiriledi. Úlgi birinshi márte altı saattan soń ólshenedi, onnan keyin ólshewler hár 2 saatta tákirarlanadı. Keptiriw úlginiń awırlıǵı ózgermey qalaman degenshe dawam etedi. Aǵashtıń ıǵallıǵı ondaǵı suw muǵdarınıń tolıq qurǵaq aǵash aralıǵına yamasa tıǵızlıǵına salıstırılıp anıqlanıp, payızlarda bildiriletuǵın shama.
Aǵashtıń ıǵallıǵın anıqlawdıń ekinshi usılında aǵashtıń ıǵallıǵı, ıǵallıq ólshewshi ásbap járdeminde qısqa waqıt ishinde anıqlanadı.
Ásbaptıń islew principi aǵashtıń elektr ótkiziwsheńligine tiykarlanadı. Aǵashtıń ıǵallıǵı qansha joqarı bolsa, ol elektr tokın sonsha jaqsı ótkizedi. Tolıq qurǵaq aǵash elektr tokın ótkizbeydi.
Aǵash keptirilgende dáslep ondaǵı erkin suw, keyin gigroskopikalıq suw puwlanadı. Aǵashlar tábiyǵıy hám jasalma usıllarda mısalı ashıq hawada, tamırda, jabıq bólmelerde, arnawlı úskenelengen kameralarda qızdırılǵan hawa menen keptiriledi. Ashıq hawada keptiriw usılında keptiriliwi kerek bolǵan aǵash materialdı ashıq hawada durıs saqlawdan ibarat bolıp, bunda aǵash hawanıń tásirinde áste-aqırın kebedi.
Aǵashtı tábiyǵıy hám jasalma usıllarda keptiriw tómendegi izbe-izlikke tiykarlanǵan. Keptirilip atırǵan aǵashtıń átirapınan, aralarınan esken samal aǵashtıń quramındaǵı ıǵallıqtı alıp ketedi. Hawa aǵımı qansha kúshli bolsa, aǵash sonsha tez kebedi.
Aǵashlardı keptiriwde keptiriw rejimi úlken áhmiyetke iye. Temperaturanı, ıǵallıq hám hawa aǵımın basqarıw menen aǵashtıń jarılmay, túrlenbey kebiwin kóriwge boladı.
Aǵash materialların tábiyǵıy halda keptiriw hám saqlaw mámleketlik standartlarǵa muwapıq orınlanadı. Tábiyǵıy keptirilgen aǵashlar durıs saqlanadı. Bunda:
Aǵash saqlanatuǵın jer maydanınıń átirapı hám ústı qıya janbawırı bolıp, jawın-shashın suwları toplanbawı kerek.
Aǵash materiallarınıń astında hám átirapında qırındı, pıshqılaw untaqları, shirigen qırındı, yamasa terektiń qabıǵı hám shıǵındı bolmawı kerek.
Aǵash saqlanatuǵın sklad yamasa imaratlar tiykarǵi imaratlardan keminde 50 m uzaqlıqta bolıp, tor yamasa sım bógetler menen oralǵan bolıwı kerek.
Aǵash materiallar arnawlı tırnaqqa ornatılǵan ultanǵa taqlanıwı kerek. Olardıń usınday taqlanatuǵın túri shtabel dep ataladı.
Aǵash taqlamlarınıń astına qoyılatuǵın aǵash tóseme shiriwge qarsı zatlar menen isleniwi kerek.
Tósemeler aǵash taqlamlarınıń túri, ólshemlerine qarap tayarlanıp, biyikligi 50 sm den kem bolmawı kerek.
Japıraqlı tereklerden alınǵan taxta materiallar uzınlıǵı 1,5-2 metr, biyikligi 5-6 metr etip taqlanadı. Taxtaylardıń arasına sapası tómen aǵashlardan qıstırma qoyıp ketiledi. Taxtaylardıń arasına qoyılatuǵın pana aǵash taqlamı astıńǵı tosıqtıń ústine bir baǵdarda tik etip jaylastırılıp barıladı.
Japıraqlı terek aǵashlarınan islengen taxtaylar 5-10 sm aralıqta taqlanadı. Aǵash taqlamınıń uzınlıǵı, tósemeniń keńligine qarap, 6 metrden aspawı kerek.
Taxtaylardı jawıngershilik hám quyash tásirinen saqlaw maqsetinde aǵash taqlamlarınıń ústi tómen sortlı taxtaylar menen qıyalap jawıladı. Sonıń menen birge, taxtaylardı taqlawda joqarı qabattaǵı taxtaylar tómengi qabattaǵılarǵa saya beretuǵın etip taqlanadı. Tábiyǵıy keptiriw materiallarınıń qalıń-juqalıǵına, aǵashtıń túrine, ıǵallıǵına, temperaturasına, jil máwsimlerine qarap 7 kúnnen 70 kúnge shekem, geyde jıl boyı dawam etedi (1-súwret).
Aǵashlardı tábiyǵıy halda keptiriw eń ápiwayı, ańsat hám arzan usıl esaplanadı. Oqıw ustaxanasında paydalanılatuǵın aǵash materialları da kóbinese tábiyǵı usılda keptiriledi. Bunıń ushın keptiriletuǵın aǵash materiallar mektep jaǵdayına qarap bastırmalarda, sklad, sherteklerde arnawlı astına qoyıwshı zatlardıń ústine taqlap qoyılıp saqlanadı (2-súwret). Qıs máwsiminde aǵash materiallar tezirek kebiwi ushın olardan keregi kesıp alınıp, oqıw ustaxanalarında saqlanadı, geyde ısıtıw tarmaǵındaǵı batareyalardıń ústine yamasa pechkalardıń qaptalına terilip qoyıladı. Aǵashlardı jasalma túrde keptiriw kameralarda alıp barıladı. Bul usılda keptiriletuǵın material kameraǵa terilip taqlanadı hám ıssı hawa jiberiledi. Kamerada keptiriw tábiyǵıy keptiriwge qaraǵanda bir qansha abzallıqlarǵa iye.