Жавоблар ўзбекистон тарихининг фан сифатидаги ўрни

129.Қўқон хонлигининг ижтимоий-сиёсий иқтисодиёт ва маданий ҳаёти. Қўқон хонлиги ҳозирги Фарғона, Наманган, Андижон, Тошкент, Хўжанд вилоятлари, Қирғизистон ва Жанубий Қозоғистон ҳудудларини ўз ичига олган.1709-йилда минглар алоҳида беклик тузган чодоклик дин шивалари ҳокимиятини ағдардилар ва Фарғона водийсида ҳокимиятни ўз қўлларига олдилар минг қабиласи йўлбошчиларидан бири Шоҳрухбий ҳукмдор деб эълон қилинди.Шу тариқа, Ўрта Осиёда кейинчалик Қўқон хонлиги деб аталган Янги давлат вужудга келди.Шохрухбийдан кейин тахтга ўғли бўлган Абдураҳимхон ўтиради ва Хўжанд, Ўратепа вилоятларини босиб олади.Абдураҳимхондан кейин унинг иниси Абдулкаримхон ўтиради.У ўз пойтахтини Телақўрғондан Қўқон шаҳрига ўрнига кўчирилади.Абдулкаримхон вафотидан сўнг тахтга оз-оз фурсатдан ҳукмронлик қилган шахзодалардан кейин, Олимхон даврида Қўқон сиёсий мавқеи кучаяди.У ҳарбий ислоҳали ўтказиб, Хўжандни, Оҳангарон воҳасини, Тошкент, Чимкент ва Туркистонни ўзига бўйсундиради. Олимхон фитна қурбони бўлади.Тахтга Умархон (1810-1822) ўтиради.Умархон ота-боболаридан фарқли ўлароқ ўзини «хон» эмас «амир» деб эълон қилади.Умархон даврида Қўқон давлати кучайсада домо бошбошдоқлик мавжуд эди.Умархон 1877 йилда вафотидан кейин тахтга ўғли Муҳаммад Алихон (1822-1842) ўтиради.Муҳаммад Алихон даврида Фан маданият, сиёсат кучайган бўлсада, аммо Муҳаммад Алихон душманлари унга ноҳақ айблайди.Душманлари уни тахтга нолойиқ деб билиб, Бухоро амири Насруллога арз қилади. Натижада Қўқон давлатида парокандалик авжига чиқиб кетади. Фақат Худоёрхон даврига келиб тинчлик ўрнатилади, аммо барибир ички низоларга барҳам топмади.Қўқон хонлиги одам Бухоро амирлиги ва Хива хонлиги каби мустабид давлат эди.Бутун ҳокимят расман хон қўлида бўлиб, у чекланмаган ҳокимиятга эга эди.Хонликнинг ижтимоий ҳаётида руҳонийлар алоҳида мавқега эга бўлиб, улар давлат сиёсатига кучли таъсир ўтказа олганлар.Хон армиясига мингбоши қўмондонлик қилган.Айни пайтда у бош вазифани ўтаган.
130.Ўзбек хонликларининг илғор Европа мамлакатларидан ижтимоий-сиёсий, иқтисодий ва техника жиҳатидан орқада қолиши, унинг сабаблари. Узбек хонликларида диний мутаассибликнинг авж олишига хонликларнинг дунёдан ажралиб колиши билан боглик эди. Узбек хонликларида мактабларда болаларга дунёвий фанлар укитилиш урнига диний фанлар купрок укитилган. Натижада болаларнинг саводи чегаралиниб, дунёдан узилиб колган. Бу эса хонликларни савдо-сотикда хам бошка нарсалардан хам оркада колиб кетишига олиб келган. Кейинчалик чор Россиясининг хонликларга таъсири кучайиб кетган ва улар ХУШ-Х1Х асрларда сиёсий карамликка тушиб колишганлар.
Х1Х асрнинг П ярмида Урта Осиёни зуравонлик билан забт этган Россия импрериясини бу улканинг моддий бойликлари, кулай иклим шароити ва жугрофий жойлашуви, Шаркка, гарбга хизмат килиши каби катта имкониятлари узига жалб этган эди. Бу даврда Россия хукмрон доиралари ва саноатчилари уртасида узларининг Европа бозорларидаги ракобатга дош бера олмаётган махсулотларни Урта Осиё ва у оркали Шарк мамлакатлари базорларига чикариш, ривожланаётган тукимачилик саноати учун арзон хомашё манбаига эга булиши, уз муаммоларини узгалар хисобига зурлик ва боскинчилик билан хал этиш иштиёки кучайди. Ана шу чор мустамлакасининг юкорида утказган сиёсати Туркистонни чет мамлакатлардан оркада колиш сабаблари хисобланади. Маъмурий буйрукбозлик тизими Туркистонни ривожланишига жахон бозорида эркин савдо-сотик килишига тускинлик киларди.