Жавоблар ўзбекистон тарихининг фан сифатидаги ўрни

70. Араб халифалигининг пайдо бўлиши ва унинг босқинчилик юришлари. Милодий VII Арабистонда марказлашган сиёсий давлат қарор топди. Бу давлатни марказлаштиришда ислом дини ҳам муҳим аҳамият касб этади. Араблар сиёсий қавмидан бўлиб, турли динларга сиғинарди. Ана шундай шароитда яккахудолик динини тарғиб этиш учун тарих саҳнасига Муҳаммад келди. Дастлаб, унинг омади келмайди.Кейин вазият туфайли 622 йил 16 июлда Маккадан Мадинага хижрот қилади.Ана шундан сўнг мусулмон шарқида ҳижрий йил ҳисоби бошланади.Шундай қилиб, 630 йил Араб халифалиги ташкил топди.Муҳаммад (с.ав) келди.Дастлаб, унинг омади келмайди. Қисқа вазият туфайли 622 йил 16 июлда Маккадан Мадинага хижрот қилади.Ана шундан сўнг мусулмон шарқида ҳижрий йил ҳисоби бошланади.Шундай қилиб, 630 йил Араб халифалиги ташкил топди.Муҳампмад (с.ав) 632 йилда вафот этгач, тўрт халифалар даврида ислом дини бутун Арабистонда тарқатилди.Бу тўрт халифалар Абу Бакр, Умар, Усмон Али даврларида ягона марказлашган араб давлати ташкил топди.661 йилда тахтга Уммавийлар сулоласининг келиши халифаликнинг истилочилик юришларини бошлаб беради.Араблар нафақат европага, балки шарқ халқлари устига юриш бошлайди.Улар Амударёнинг юқори тарафнини «Мовароуннаҳр» деб аташарди.Бу сўзнинг маноси, «дарёнинг нариги таклифи» деган манони англатган.Арабларнинг илк бор Мовароуннаҳрга юриши 667 й Чиғосниёнда бошлади.Кенг босқинчилик юришлари халифа Мавия 1 даврида бошлаиб, унинг буйруғи билан Убайдуллоҳ ибн Зиёд Амударёдан кечиб ўтиб, бостириб киради.Арабларнинг дастлабки юришлари маҳаллий халқнинг ҳарбий салоҳиятини синаб кўриш бойлик ортириш бўлган. 704 Хуросон ноиби этиб Қутайба ибн Муслим тайинланди.Унга Мовароуннаҳрдан то Хитойгача бўлган ҳудудларни бўйсундириш вазифаси юкланди.Ана шу мақсадда 707 йил Амударёдан ўтиб, Бухоро воҳасига бостириб киради.711 йил Хоразм истило этилади.Суғд босиб олинади.Қутайбанинг юриши 715 йил, Фарғонагача давом этди.У янги халифага қарши чиқгач Фарғонада ўз аскарлари томонидан қатл этилади.Шундай қилиб, VIII-асрнинг 20-йилларига келиб Мовароуннаҳрда араб халифалигининг сиёсати ўрнатилди. Ислом дини кенг тарғиб қилинди.Ислом динига ўтганлар жон солиғи жузъядан озод этилади.Шу сабаб маҳаллий халқнинг паст табақа вакиллари кўпроқ ислом динини қабул қилди. Араблар ислом байроғи, остида сиёсат юритар экан, бу сиёсат қаммоқкуллик билан амалга оширилди.Шу сабабдан араблар зулмига қарши озодлик ҳаракатлари тўлқини вужудга келди. Арабларнинг босиб олиши янгича маданиятни яратди. Араб тилининг нуфузини ортиб бориши, туфайли Ўрта Осиё халқларининг маданий ҳаётида араб тили ката аҳамиятни касб этди.Кейинги даврлар учун араб тили ва маданияти улкан цивилизациянинг яратишга имкон берди.Абу Наср Форобий,Ибн Сино каби олимлар айнан араб тилида ижод этган. Халифаликнинг ижобий томонлари ана шунда эди.