Жавоблар ўзбекистон тарихининг фан сифатидаги ўрни

66. Эфталийлар даврида ижтимоий-иқтисодий ва маданий ҳаёт. Мамлакатимиз худудида илк урта асрлар даврида ташкил топган йирик давлатлардан дастлабкиси Эфталийлар давлатидир. "Эфтал" сузи эфталимйлар шохи Вахшунвор Эфталон номи билан боглик. У 457 йилдан эътиборан Чоганиён, Тохаристон ва Бадахшонни хам узига буйсундириб Урта Осиёда катта давлатга асос солди. Бундан тахликага тушган Эрон шохи Пероз эфталийларга карши уч марта юриш килган ва у уч марта тор-мор келтирилган. Эфталийлар Марв, Кобул,Панжоб водийси, Карашар, Кучу, Кашкар ва Хутонни эгаллайдилар. Эрон узок йиллар эфталийларга хирож тулаб турган. Факат 563-567 йй.да турк хокони Силсивул томонидан берилган зарбадан сунг эфталийлар инкироз сари юзландилар ва турк хокони таъсирига тушиб колдилар. Дехкончилик, чорвачилик, хунармандчилик. Жамиятда ер эгалиги муносабатлари шакллана бошланган булсада, кул мехнатидан фойдаланиш давом этган. Олий табака вакилларижа хатто патриархал тузум колдиклари (купхотинлилик) хукм сурган. Эски тартибдаги шахарлар урнига шахар-калъалар карор топган. Эрон-Византия, Хитой, Хиндистон билан савдо. Сугд тилидан кенг фойдаланган. Маданият юкори даражада.
67Маздак ҳаракатининг пайдо бўлиши ва унинг асосий ғоялари. Маздак ҳаракати V аср охири ва VI бошларида Эронда кўтарилган.Унинг таъминота яхшиликнинг ёмонликка қарши ғалабасини таъминлаш учун қон тўкилишини тақозо этар эди. Маздак «Ҳамма одамлар тенгдир ва тенгсизликка барҳам бериш керак, бунинг учун бойларнинг ер ва мулкларини тортиб олиш керак» деб тарғиб қилди. «Барча неъматлар тепа-тенг тарқатилмоғи лозим – деб хитоб қиларди. Зеро ҳамма ҳам худонинг қулидир, ҳамма ҳам бир хил нарсага муҳтождир.Маздакнинг баён этган ҳадислари ката муваффақият қозонади Маздакчиларнинг ҳаракатларида бир гала оч-яланғоч одамларнинг бой-баётлардан омборларини вайроон қилишдан бошланди.Қисқа вақт ичида қўзғалган бутун мамлакатни қамраб олди.Маздак бойларнинг мулкини тортиб олиб, уни қашшоқларга тақсимлайди. 523 йилда қўзғолончилар оммавий тарзда қирғин-баротга дучор қилинади.Маздак ва бошқа раҳбарлар қатл қилингандан кейин қўзғолон бостирилди.Маздакчиларнинг мағлубияти сабаби шуки, улар қарши бош кўтариб чиққин ер эгалиги ўша даврда Ўрта Осиё халқлари учун тараққиётнинг зарурий босқичи бўлиб савдоланган эди, шу билан бирга жамоавий тенглик барқарор этиш ишлари сифатида у ўз умрини барқарор яшаб бўлган уруғчилик тузумига қайтишни ифодалар эди.Шундай бўлсада, Маздак қўзғолони тараққийпарвар маъно касб этарди, чунки у халқни золим ва текинхўрларга қарши ёқлантирган эди».