Жавоблар ўзбекистон тарихининг фан сифатидаги ўрни

131.Ўрта Осиё масаласида Англия билан Россия ўртасида рақобат. Х1Х асрни ўрталарида мустамлакачи 2 йирик империя, яъни Англия ва Россия давлатлари манфаатлари Туркистонда тўқнашди.Англиянинг асосий мақсади хонликларни босиб олишга чоғланаётган Россиянинг режаларини барбод қилиб, учала хонликни унга қарши бир куч қилиб бирлаштиришдан иборат эди.Бу мақсади амалга ошгач, унинг Ўрта Осиё бозорларини эгаллаш режаси ҳам йўқ эмасди.Бу ишларни амалга ошириш учун Англия ҳукумати 1841-42 йилларда сатоддарт ва Коннолини хонликларга махсус миссияни бажариши учун юборди. Улар Насруллахон томонидан қатл этилди.Бу эса Россия мустамлакачилиги сиртмоғининг ташланишига имкон эди.Чоризм томонидан Қўқон ва Бухоро ҳудудлари ката қисмининг босиб олиниши Англия-Россия муносабатларининг кескин даражада ёмонлашувига олиб келди.Инглиз географии ва саёҳи Генри Роулнсон 1868 йил июлида ўз ҳукуматига бу ҳақда шундай деб мактуб ёзади: «Русларнинг Ўрта Осиёдаги ҳужумкор ҳаракати харитасига қарасангиз бу ҳаракатнинг қамал қилинмоқчи бўлган қалъа қарши унинг атрофига қўшин тўплашдан иборат ҳарбий операцияга ўхшаганлигига ҳайратда қоласиз».Бу операция туфайли Россия Ҳиндистон калитини қўлга олди.Бу хат Англия ҳукуматини ҳаяжонга солди.1869 йилдаёқ Англия ташқи ишлар вазири Лорд Кларендон Чор ҳукуматининг Лондондаги элчиси Ф.Брунов Билан музокара бошлади.Вазир Россия ерлари Билан Англия мулки ўртасида бирини-бирига туташтирмайдиган йўлак қолдиришни таклиф қилди.Россия бу таклифни даров қабул қилди.Англия ҳеч бўлмаганда йўлакнинг Афғонистон моли Амударё бўйлаб ўтишни ультиматул тарзида билдирди.Ниҳоят икки империя бу масалада базўр келишишга эришди.Хулоса қилиб айтсак, Ўрта Осиё ўша даврда ҳуқуқсиз бир минтақа бўлган холос. Унинг устидаги ҳар қандай келишув унга фожеали оқибатларни олиб келарди.Ўрта Осиёнинг бундай ҳудудга айланишида ўша давр ҳукмдор доираларининг хатоси ката бўлди.Охир-оқибат «Бўлинганни бўри еди».
132. Подшо Россиясининг Марказий Осиёни босиб олиш учун ҳарбий юришлари. Х1Х асрнинг 30-40 йилларида жахоннинг йирик колониал давлатлари томонидан булиб олинган дунёни кайта булиб олишга интилишлар натижасида юзага келган икки йирик мустамлакачи давлат - Англия ва Россия Марказий Осиёдаги манфаатлари тукнашишига олиб келди. 1847 й. Сирдарёнинг устки кисмини босиб олиш Раим истехкомини курди. Ундан кейин Сирдаре буйлаб юкорига кутарилиб, 1853 й.да Кукщр хонлигининг йирик чегара кургони - Ок мачитни (хозирги КизилУрда) босиб олиб. 1854 й.да гарбий Сибир генерал-губернаторлиги карамгидаги кушинлар Олма-Ота кишлоги окимида Верний истехкомини куриши билан узбек хонликларини босиб олиш учун таянч нукталарини вжудга келтириб булди. 1864 й. бахорида Сибир ва Сирдарё линиялари бирлаштирилди.