Жараёни ва ўзбекистон ёшлари”

INTELLEKTUAL YOSHLAR TA’LIM-TARBIYASIDA
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR
Odinaboboyev Fazliddin Bahriddin o’g’li,
Termiz davlat universiteti magistranti
Zamon pedagogi davlat qudarati, jamiyatning faravonligini taminlaydigan 
yetuk kadrlarni mukammal ta’lim tarbiya, intellektual salohiyatli qilib yetkazib 
berishdek vazifalar zimmasida. Buning uchunyuqori suratda rivojlasnib borayotgan 
sohalarning yutuqlaridan unumli foydalanish talab etiladi. Olimlar va jurnalislar 
tomoinidan XXI asrni turlicha ta’riflab, turli nomlar bilan atash moqda. Kimdir 
gadjetlar svilizatsiyasi, yana boshqasi axborot va globallashuv kabi bir qator turli 
talqinlarini bildirmoqda. Shunday ekan yosh avlod “XXI asr-intellektual asr”ning 
ishtirokchisi bo’lishi uchun mazkur davrning ta’lim tarbiya svilizatsiyasining faol 
ishtirokchisi bo’lishi lozim va o’ novbatida ikki xil ijobiy va salbiy ta’sir ko’rsatadi. 
Albatda salbiy ta’sirdan himoyalanish kerak. Bunday sharoitda pedagoglar yosh 
avlodni zarali xolatlardan muhofazalash uchun bir qator vazifalkarni aamalga 
oshiradi: xalqimizning boy ma’naviy merosi bilanyo’g’rilgan tarbiyaniberilishi,urf-
odatlarimiz, milliy va ma’naviy tarixiy an’anlarimiz, boy merosimiz bilan tanishtirib 
borilishi, umumbashariy qadriyatlarimizga asoslanga ta’lim tarbiyani tashkil etishi 
kabilarni keltirishimiz mumkin.
Pedagog ta’lim oluvchi uchun globallashuv jarayonida beriladigan axborotlarga 
ilmiy yondashishi, jamiyat ijtimoiy, iqtisodiy, ma’naviy rivojlanishga zid bo’lmagan, 
ijobiy muhit yarata oladiganlarini prognoz qilishi va oddiydan murakkabga qarab 
yo’naltirilgan holda tanishtirishi maqsadga muvofiq. Buni biz quyidagi keltirlgan 
havolada ham ko’rishiz mumkin.
Jumladan,” Inson miyasi turli xil axborotlarni turli darajada qabul qilish 
qobiliyatiga ega, bu esa ma’lumotlarni yengil, erkin va qiziqarliuzatilishi talab etiladi. 
Texnik vositalardan mashg’ulotlar o’tkazish jarayonida samarali foydalanish didaktik 
muammosi hisoblanib, asosan, ko’rsatmalilik prinsipini ta’milash borasidagi faol 
hrakat , usul deb baholanadi”[1,205-bet].
Globallashuv- bu avval ijtimoiy, iqtisodiy hayot suratlarining beqiyos darajada 
tezlashuvi demakdir. Bunday tez suratda kechayotgan jarayondan chetda turish 
o’zining salbiy ta’sirini ko’rsatmay qolmaydi. Shunday ekan jarayonda faol ishtirok 
ayniqsa dalatlar o’rtasida turli sohalarda integratsiyaning kuchayishiga olib keladi. 
O’z novbatida ta’lim-tarbiyani va bir qator boshqa tarmoqlarini rivojlantirish uchun 
rivojlangan xorijiy davlatlar investitsiyalarini kiritilishiga, axborot texnologiyalari, 
ilm-fan yutiqlarining tezlik bilan tarqalishi va xabardor bo’lish kabi qator 
imkoniyatlar vujudga keladi. Axborot texnologiyalar zamonida ijtimoiy haotning 

---

151
Дунё глобаллашув жараёни ва Ўзбекистон ёшлари
raqamlashib borayotgani korishimiz mumkin. Yosh ilmiy tadqiqotchilar bunda 
tadqiqot obyektlarini turli ko’rinishda belgilaydilar.
Tadqiqotlarning bunday ko’rinishiga ushbu ma’lumotni keltirish kifoyadir. 
“Zamonaviy ilmiy tadqiqoylar obyektlari sifatida insonparvarlikka asoslangan 
tizimlarni ajratib ko’rsatish mimkin-bunday tizimlar insonning o’zini asosiy 
component sifatida ko’rib chiqishni taqozo etadi. Bunday tizimlarga quyidagilarni 
misol qilibkeltirish mumkin: biosfera, internet globallashuv tarmog’I, zamonaviy 
texnologik loyihalashtirish tizimlari, bunda nafaqat mashina, “inson-mashina” tizimi 
ham emas. Yanada murakkab rivojlanayotgan kompleks “inson-mashina-ekomuhit” 
tizimiga tatbiq etilib, ijtimoiy-madaniy muhit esa ushbu texnologiyani qabul 
qiladi”[2,8-bet].
Ta’lim-tarbiyada raqamli texnologiyalar qator qulayliklar tug’diradi. Xususan 
qo’llanilayotgan texnologiyalar asosida pedagogda ta’lim oluvchi bilan individual 
ta’limni tashkil qilgan holda ijobiy kommunikativ aloqa o’rnatish va kognitiv 
fikrlash qulay muhit yaratadi. Jaroyonning bundayi olib borilishi intellektuallik 
koeffitsientini oshishiga xizmat qiladi. Hozida hukumatimiz tomonidan ta’limda 
raqamli texnologiyalarning tadbiqi qator rivojlangan davlatlar tajribasini o’rgangan 
holda amalga oshirilmoqda. Xususan , Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Axborot 
kommunikatsiya texnologiyalari yo’nalishiga oid fanlarni chuqurlashtirib o’tishga 
ixtisoslashtirilgan maktabning tashkil etilishini misol qilishimiz mumkin. Maqsadni 
raqamli texnologiyalarni faqatgina foydalanuvchisigina emas, faol shu sohaning tashkil 
etuvchisi ham bo’lishi kerakligini yuqoridagi ishlar misolida ko’rishimiz mumkin. 
Pedagog raqamli texnologiyalardanfoydalanibjahonning eng samarali metodlaridan 
foydalanib ilm-fanning yutuqlari haqida ma’lumotlar olib, ta’lim oluvchilarni tez 
suratda boxabar qilish imkoniga ega bo’ladi. Ta’limda esa innovatsion vaziyatlarning 
yuzaga kelishiga xizmat qiladi. Ta’lim oluvchilarda bu kabi usullardan foydalanganda 
adabtadsiya jarayonini qay suratda ketayotgani sinchkovlik bilan nazorat qilib borishi 
muhim. Ta’limda raqamli texnologiyalarni qo’lash, o’quvchilarda bilim olishni 
faollashtiradi, o’lashtirilishi kerak bo’lagan bilimlarni optimallashtirishga, o’quvchini 
mustaqillikka va o’z bilimlarini tekshirishga o’rgatadi.