Jaqtiliqtin’ basimi

Bul sonday tusintirilediki, element molekulalarınıń dipol

momenti (P = q

•1) oǵada joqarı (v = ~ = 10

ózgerislerge úlermeydi, nátiyjede ózgeriwshen maydan ushın

& - dıń ma`nisi statikalıq maydannikiga (£=81) qaraǵanda, azmaz kishi

OÓliwinen bildirgi beredi.

Jaqtılıqnıń elektromagnitik tolqın teoriyası anaǵurlım

progressiv áhmiyetke iye OO'lsada, lekin álem-efiri haqqındaǵı

máseleni kún rejiminen alıp taslamadı, tek elektromagnit efir

menen almastırdı tek. Bunnan tısqarı, jaqtılıqnıń mood a menen

óz-ara tásir hádiyseleri absolyut qara dene nurlanıwınıń spektrida

energiyanıń bólistiriliwi, fotoeffekt, kompton effekti hám OOshqa

hádiyselami túsindiriwde qıyınshılıqlarǵa alıp keledi.

Plank (1900-y.) jaqtılıq tábiyaatına OO'lgal1 dúńyaǵa kózqarastı

ózgertirip, joqarıdaǵı kemshiliklerdi saplastırıw jolin taptı. Ol

jaqtılıqnı úzliksiz elektromagnit tolqınlar emes, bálki

energiyanıń diskret ma`nisine iye kvantları bolıp tabıladı degen gipotezaga

tiykarlandi.

Maksvellning elektromagnit maydan teoriyasına muwapıq,

keńisliktiń qálegen noqatında magnit maydolliling ózgeriwi,

ózgeriwshen elektr maydanın payda etedi hám kerisinshe. Elektr

hám magnit maydandıń udayı tákirarlanatuǵın ózgeriwin keńislik chekJi tezlik menen

tarqalıwı elektromagnit tolqın dep ataladı. Maksvell elektromagnit

hádiyselaming imperik nızamların ulıwmalastırıp, uJaming

differensial teńlemesin tómendegishe ańlatılıwın kórsetdi:

I (fotokimyoviy, fiziologikalıq, fotoelektrik) lar elektr vektorı tiykarǵı rol

oynawın tastıyıqlaydı, sol sebepli jaqtılıq hám ol menen baylanıslı

hádiyseler nızamlami muǵdar tárepten xarakteristikalawda (1. 10 ) ańlatpanıń

birinshisidan paydalanıladı hám jaqtılıq tolqınları teńlemesi dep

júritiledi:

y = Acos (aJt - lex + tp) (1. 12)

Yorug 'lik to'iqiniarining maydan birligi arqalı perpendiku/yar

túrde oqib 0 'tgan energiya aǵımilling qısıqlıǵına sonjihatdan teń

bo '/gan kat/alik intensivlik dep júritiledi.

InterJerelfsiya dep, eki yamasa odal1 artıq yorug '/ik l1 urlarining,

el1 ergiyal1 i gósh laqsimlanislti sebepli yorug '-qorong 'u yamasa '/lar ónim

qi/ib qo 'sltilisltiga ayliladi. Interferensiya- Iotincha «intem-aralıq -

óz-ara hám «fereo»-aralasıw sózlerinen alınǵan bolıp, óz-ara

kúsheytip yamasa susaytirib aralasıw mánisin ańlatadı. Boljaw

qilaylik, jaqtılıq dáreginen tarqalıp atırǵan tolqınlar fronti keńislik

bir-birin qoplab, qálegen noqatda bir tárepke jónelgen birdey

chastotalı terbelisler payda etsin.

19 Superpozitsiya Principine kóre, jıyındı terbelistiń

amplitudasi qO'shiluvchi tcbranishlar amplitudasining geometriyalıq

jıyındısına teń bolıp,

(2. 6 ) ańlatpa interferensiyaning minumum shártini kórsetedi.

20 Joqarıdagilardan, hár qanday jaqtılıq dáreginen bam

interferensiya kuzatilaveradi dep túsinbew kerek,

interferensiyani kogerent nurlarǵana payda etedi.

Chastotaları teń. Jazalar Jarq; 0 'zgarmas bo '/gan tap '/qinlar

kogerent tap '[qinlar dep ala/ad;.

Tábiy jaqtılıq dárekleri kogerent em as, sebebi jaqtılıq