Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети

17-мавзу ХАЛҚАРО СИЁСАТ ВА ХАЛҚАРО ТИЗИМ
Режа:

1. 
   Халқаро сиёсат ва сиёсий жараёнлар.
   
2. 
   Халқаро тизимнинг ўзига хос хусусиятлари.
   
3. 
   Халқаро тизимнинг институтлашуви.
   
4. 
   Янга дунё тартиботини шакллантиришнинг глобал жараёнлари.
   

1. Халқаро сиёсат ва халқаро сиёсий жараёнлар.
Сиёсатни яхлит тарзда тўлиқ таҳлил қилиш уни ҳам миллий, ҳам халқаро даражаларда ўрганишни тақозо этади. Ички сиёсат унинг турли йўналишлари-ни ва уларнинг давлат ичида амалга оширилишини таҳлил қилиш, миллий сиёсий жараённинг риюжланиши орқали ўрганилади. Халқаро муносабатлар тизими икки ва ундан ортиқ давлатлар ўртасидага ўзаро фаолият, ташқи сиё-сат эса бир миллатнинг, бир давлатнинг ташқи хатти-ҳаракатларидир. Давлат-нинг ташқи сиёсати ички омилларининг ҳам, ташқи омилларининг ҳам таъ-сири остида шаклланади. Умуман олганда, ички ижтимоий ва халк^ро муносабат-лар ўртасида қалин ўзаро алоқа ва ўзаро муносабат мавжуд.
Халқаро муносабатлар халклар, давлатлар ва уларнинг тизимлари ўрта-сидаги алоқалар ва ўзаро боғликликларнинг йиғиндисини тавсифлайди. Халқ-аро муносабатлар деганда одатда жаҳон ҳамжамиятининг барча асосий субъек-тлари ўртасидаги сиёсий, хўжалик-иқтисодий, илмий-техникавий, валюта-молиявий, ижтимоий, дипломатик, хуқуқий, ҳарбий, гуманитар ва комму-никация алоқалари ҳамда муносабатларининг тизимли йиғиндиси тушунила-ди. Жаҳон ҳамжамиятининг асосий субъектлари бўлиб, энг аввало, давлатлар ва халқаро ташкилотлар майдонга чиқадилар.
Давлатлар - ўз қўлларида халқаро ҳаётга таъсир ўтказишнинг асосий воситаларини жамлаган энг қудратли ва уюшган субъектлардир. Айнан дав-лат орқали халклар ва миллатлар ўз манфаатларини дунё майдонида уюшган тарзда химоя қиладилар. Биронта ҳам ривожланган жамият ички ва халқаро ҳаётни ташкил этиш учун зарур бўлган давлатдан ташқарида яшай олмайди. Давлатлар халқаро алоқаларнинг бошқа иштирокчилари — маъмурий бир-ликлар, жамоат ташкилотлари, фирмалар, индивидлар фаолиятини назорат қилади ҳамда улар орасида воситачи ролини ўйнайди.
Халқаро муносабатларнинг бевосита давлатлар томонидан барпо эти-лувчи лидер субъектлари жумласига халқаро сиёсий ёки ҳарбий-сиёсий таш-килотлар киради. Улар орасида Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ), Жануби-Шарқий Осиё давлатлари Ассоциацияси (АСЕАН), Европа Итти-фоқи (ЕИ), Араб мамлакатлари Лигаси (АМЛ), Америка давлатлари ташки-
248
39-жадвал