Жаҳон цивилизацияларининг ривожланиш муаммолари бир қатор концепцияларнинг мазмунини ташкил қилади, бу концепциялар қаторига

“Биринчи бирон-бир сезиларли космик ўзгаришлардан цивилизациянинг охирги натижасигача биз бир хилни хилма-хилга айланишининг гувоҳи бўламиз, бу эса тараққиётнинг моҳиятини ташкил қилган ҳодисадир”. Мураккаблаштириш, хилма-хилликни кўпайиши қонуни, Спенсернинг фикрича, жамият ҳаётий фаолиятининг барча соҳа ва тармоқларини қамраб олади; ўзгаришлар занжири веер каби бирон бир кашфиётни қамраб олади ва чегаралар билмай ўз ичига янги ва яна янги унсурларни тортиб олади.

• “Биринчи бирон-бир сезиларли космик ўзгаришлардан цивилизациянинг охирги натижасигача биз бир хилни хилма-хилга айланишининг гувоҳи бўламиз, бу эса тараққиётнинг моҳиятини ташкил қилган ҳодисадир”. Мураккаблаштириш, хилма-хилликни кўпайиши қонуни, Спенсернинг фикрича, жамият ҳаётий фаолиятининг барча соҳа ва тармоқларини қамраб олади; ўзгаришлар занжири веер каби бирон бир кашфиётни қамраб олади ва чегаралар билмай ўз ичига янги ва яна янги унсурларни тортиб олади.

Тараққиёт инсоннинг иродасига бўйсунмаган “эзгу зарурият” деган хулосани беради. ХХ асрда мутафаккирларнинг тараққиётга бўлган қизиқиши сақланиб қолган. Масалан америкалик сиёсатшунос Фрэнсис Фукуяма “Тарихнинг якуни?” деган саволни қўйди. Фукуяма замонавий дунёни икки қисмга ажратди: тарих ва посттарих (тарихдан сўнгги, кейин), бунинг энг чеккасида учинчи дунё мамлакатлари. Унинг фикрича, тарихдан сўнгги давр Европа мамлакатлари, Япония, Шимолий Америка билан, яъни индустриал ривожланган мамлакатлар билан чекланган. Асрлар давомида либерализм ғалаба қозонди. Аммо “... улар тарихининг якуни ачинарлидир.

• Тараққиёт инсоннинг иродасига бўйсунмаган “эзгу зарурият” деган хулосани беради. ХХ асрда мутафаккирларнинг тараққиётга бўлган қизиқиши сақланиб қолган. Масалан америкалик сиёсатшунос Фрэнсис Фукуяма “Тарихнинг якуни?” деган саволни қўйди. Фукуяма замонавий дунёни икки қисмга ажратди: тарих ва посттарих (тарихдан сўнгги, кейин), бунинг энг чеккасида учинчи дунё мамлакатлари. Унинг фикрича, тарихдан сўнгги давр Европа мамлакатлари, Япония, Шимолий Америка билан, яъни индустриал ривожланган мамлакатлар билан чекланган. Асрлар давомида либерализм ғалаба қозонди. Аммо “... улар тарихининг якуни ачинарлидир.