Jamiyatning moddiy texnika bazasini yaratuvchi va mamlakatimizning

KIRISH
Jamiyatning moddiy texnika bazasini yaratuvchi va mamlakatimizning
texnik taraqqiyotini rivojlanishini belgilovchi soha mashinasozlikdir. U
sanoatning turli tarmoqlarini yangi texnika, ishlab chiqarish vositalari
bilan ta’minlaydi. Shu sababli mashinasozlik ishlab chiqarishning barcha
sohalarini rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatuvchi sanoatning muhim
ko‘rsatkichlaridan biridir.
Xar bir mamlakatning shu jumladan bizning mustaqil
O‘zbekistonimizning iqtisodiy rivojlanishi, iqtisodiy ravnaqi barcha
xo‘jalik ishlari darajasining ko‘tarilishi orqali belgilanadi. Bu ayniqsa
xalq xo‘jaligining yetakchi tarmoqlaridan bo‘lishi mashinasozlikka
taaluqlidir. Shuning uchun mashinasozlikda rivojlanishiga umumiy ishlab
chiqarishni rivojlanishiga nisbatan ortiqroq e’tibor beriladi.
Mashinasozlikning asosini mashinalarni loyixalash va ishlab
chiqarish tashkil etadi. Mashinalar o‘z navbatida jamiyat turmush
farovonligini ko‘rsatadi. Ular ish unumdorligini, mehnat samaradorligini
va mahsulot sifatini oshiradilar. Mustaqillikning boshlang‘ich davridayoq,
mamlakatimizda mashinasozlikni rivojlantirishga asosiy e’tibor
qaratildi. Ko‘plab qo‘shma korxonalari mashinasozlik mahsulotlarini ishlab
chiqara boshladi.
Mashinalarga yuqori aniqlik va tezlik, issiqlikka chidamlilik, kichik
vazn va xajm, mustahkamlik va ishonchlilik kabi yuqori talablar qo‘yilgan.
Bunday talablarni oshib borishi mashinasozlar oldiga murakkab
konstruktorlik va texnologik savollarni qisqa vaqt ichida yechish masalasini
qo‘ymoqda.
Ishlab chiqarish jarayonlarini mukammallashi va rivoji natijasida
mashinasozlik soxasida quyidagi tarmoqlar paydo bo‘ldi, bular, temir quyish
texnologiyasi, temirlarga bosim ostida bolg‘alash, shtampovkalash, metal
qirqish tarmoqlari va boshqalar.
2. UMUMIY QISM
2.1. Detalning xizmat vazifasi
Berilgan detal “Val” deb nomlanib, uning massasi 1.41 kg bo‘lib, GOST
1050 – 88 bo‘yicha po‘lat 45 materialidan o‘rta seriyali ishlab chiqarish
sharoitida tayyorlanadi.
“Val” detali yig‘ma birikmalarda asosiy detallardan biri hisoblanib,
asosan ishchi muhitda joylashgan bo‘ladi. Aylanma haraktlanishga
mo‘ljallangan detallarni ma’lum bir o‘qda va yo‘kalishda ushlab turish,
ularga aylanma harakatni yetkazib berilishini ta’minlaydi.

Val detali.
Detalimizning asosiy yuzalari Д, hamda И yuzasi bo‘lib, ular yig‘ma
birikmalarda boshqa detallarning yuzalari bilan birikuvchi hisoblanadi.
Shu sababli ushbu yuzalarning yuza tozaligi yuza tozaligi 6 – sinf aniqlikda,
bo‘yicha 2 mkm o‘lchamda tayyorlaniladi. Detalimizning yana bir yuzasi K uchun bo‘yicha 2 mkm miqdori qora va toza ishlov berishlarda hosil qilinadi.
“Val” detalining D yuzasida unga boshqa detal kelib birikishi uchun
maxsus shponka ariqchasi ochiladi.
GOST 1050 – 88 bo‘yicha po‘lat 45 materialining o‘rtacha kimyoviy
tarkibi quyidagicha (o‘lchamlar % larda).
1 – jadval.

Mashinasozlikda po‘lat 45 materialidan asosan val – shesternya, bo‘luvchi

val, silindr, shpindel hamda kulachok detallari tayyorlaniladi.
Ishlash sharoitidan kelib chiqqan holda po‘lat 45 materialini po‘lat 40X,
po‘lat 50 va po‘lat 50G2 kabi meteriallar bilan almashtirish mumkin.
2 – jadval.
Po‘lat 45 materialining o‘rtacha mexanik xossasi.
Po‘lat 45 materialining qattiqligi toblash va bo‘shatish jarayonlaridagi
harorat miqdorlari bilan bog‘liq ravishda o‘zgarib boradi.