Жалолиддин румий тарихий-биографик роман


мухаббатни мадх этар, Куръонни талкдн



Download 12,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/222
Sana23.02.2022
Hajmi12,72 Mb.
#147376
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   222
Bog'liq
55.Jaloliddin Rumiy - Radiy Fish

мухаббатни мадх этар, Куръонни талкдн кдлиш, пайгамбар 
Хикматларини ташвик, этиш урнига халкрна, ошик,она кушик,- 
лар куйлаб, тингловчиларга завк,-шавк, башшларди. У бой-ба- 
давлат савдогарларнинг бехисоб иньом-эхсонлари эвазига соз- 
таронали, Уйин-кулгили базм-зиёфатлар тузар, шубхасиз бу 
нарса мутаассиб диндорлар наздида шаккоклик саналарди. Ле­
кин улар халойикдинг мехр-мухаббатидан чучиб, унга дахл эти- 
шолмасди. У жанда киймас, унинг акдцасига кура «хох зарбоф, 
хох жулдур кийимларда Аллохга имон келтириш мумкин», ни- 
ятнинг холислиги расм-русумларга риоя этищцан устун эди. Абу 
Саид yjiyF хаким ва мутафаккир, уша давр билимларининг к,ому- 
сул аьзами булмиш «Китоб-аш-Шифо» ва куп томлик «Ал- 
Крнун» асарларининг муаллифи, хурофот ва мутаассибликнинг 
ашаддий душмани Абу Али ибн Сино билан учрашган эди. Шайх 
ва олим бир-бирларига тан беришган эди. Ибн Сино уз шогир- 
дларига: «Мен англаганни Абу Саид хис айлар», — деса, Абу 
Саид: «Мен хис айлаганни Ибн Сино идрок айлар» — деган 
экан. Хуллас, хар икки аллома моддий олам ва инсон маънавий 
дунёсини билишда акдий-мантикрй ва хиссий -тимсолий йулла- 
рининг баравар, тенг хукукдагини биринчи булиб эътироф этиш- 
ган эди.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Нишопур хунармандларидан чик,иб, кейин шу шахдрда мад- 
фун булган сиймолардан бири, энг мукам мал куёш календари 
ижодкори, мунажжим ва риёзиюн Умар Хайём эди. У дахшатли 
истибдод замонида рухий эркинликни улутловчи рубоийлар 
тук^б, шон-шухрат крзонди.
Нщоят, Хуросон пойгахти Нишппурпя 
О
упто н у
гт
JX якик,атёр 
деб ном крзонган шайх ва шоир Фаридиддин Аттор яшар эди.
Улар Нишопурнинг тийгончик, к^чаларидан лойга ботиб бо- 
ришаркан, хонак,о, масжиду мадрасаларга катгалардек диктат 
билан тикилиб, гузарлардаги шовк?ш-суронга, дарвешларнинг 
кичкирик^арига кулок, тутиб, Саид Бурхониддин айтиб берган 
уша шон-шухратли сиймолар ва ажиб афсоналарни такрор-так- 
рор эсга олишарди.
Шахар мушуклар билан тула эди. Улар майдонларда гала- 
гала булиб юришар, деворлар остида ястаниб, офтобда исини- 
шар, ичак-човок, сотувчи бавдол дукони олдида ярим дойра 
олиб, юм-юмалок, кузларини тикиб, унинг хар бир харакати- 
ни таък^б этишарди.
Акаси тусатдан Жалолиддининг енгидан тортди. Жалолиддин 
угирилиб, кррдек оппох, лекин орик, суяклари тургиб чикдан 
мушукка кузи тушди. Мушук узвдек оппок, мушукчани тишвда 
тшилаб, лойда эхгиёткорлик билан кдцам босиб борарди. Жало­
лиддин бирдан уша мушукчани кулига олгиси келди ва беихтиёр 
мушукка ташланди, лекин мушук бир сакраб, шундок, ёнбошда- 
ги бокнинг деворидан нарига утиб кетди. Жалолиддин турган ери- 
да к,отиб хрлди. ЙУк, У кдлмишидан хижолат чекмади: пахса 
девор оша осилиб тушган олча новдасида оч-яшил аланга тили- 
дек товланиб турган, илк куртакларни куриб к,олди. Ва жанубий 
Хуросоннинг дала ва боклари томон келаётган бахорнинг муаттар 
нафасини симириб, бирдан шу олам билан, шу бегона, гала- 
гавур шахардаги ХДР битга одам билан, анави мушук билан, оёга 
остидаги 
к д о р и ш
тупрок, билан, эцдигина барг ёзаётган куртак 
билан, тунининг этакларини силкигаётган шамол 
билан,
узи утиб 
келган не-не шахарлару чексиз-чегарасиз шу борлик, замин би­
лан бирлик туйгусини туйди, гуё унинг уз тани хдм чексиз- 
чегарасиз, гуё бутун олам унинг давомидек эди. Кейин аллама- 
Халгача шу туйгу юрагида куйилиб, оппок; нур таровчи гавхдрга 
айланмагунча, бир суз хдм демай, уз-узича мает булиб, кучалар- 
да акасининг изидан тентираб юра берди.
Шунда у Гавхарни эслади. Кдони бир неча хафтадан бери 
курмаган эди. У ошик^б-тошикдб Собуний мадрасаси томон 
йул олди.
Гарчи Султонул Уламо, хоразмшох Мухаммад тирик экан, 
Хоразм тупрогада бир нафас хам крлмайман, деб онт ичган
www.ziyouz.com kutubxonasi


эса-да, бир неча кун Нишопурда туришга кдрор кидци: отлар 
ва одамларга бир оз дам бериш, Дашти Кабирдек каттакон са\- 
рони босиб утишга шайланиш лозим эди. Энг му^ими, она юр- 
тни абадий тарк этишдан олдин «Мантикуг-тайр»нинг муалли- 
фи Фаридиддин Аггор билан куришмасдан кетолмас эди, Ат- 
тор ундан ун беш ёш катга булса *ам, лекин суфийликнинг 
муборак либоси — ^иркдни унинг тутинган ораси ва Хоразмда 
макгабдоши булмиш, муртад шох Мухаммад томонидан улди- 
рилган уша шайх Мажидиддин Багдодий кулидан олган эди.
Лекин у афсус ва надомат ила эшитдики, шоирни хдм «йулдан 
озган»ликда айблаб, улимга хукм этишган, кейин з^укмни юм- 
шатиб, мол-мулкини мусодара этиб, узини ша^ардан бадарга 
килишган экан. Айтишларича, у шахдрдан унча хдм узок булма­
ган бир жойда узлатда яшаркан. Султонул Уламо одатга кура
Фаридиддин Аггор уни куриш учун Собуний мадрасасига таш- 
риф буюрмаганига энди тушунди, шоирни унинг масканига бо­
риб куриш ниятида эканлигини айтди. Мадрасанинг кекса му- 
дарриси йулбошловчи килиб берган килтирик, жонсарак дарвеш 
эшагини йуртгириб, ша^ардан тапщарига бошлади. Шахдрга ту­
таш боклар, узумзорларни оралаб, бир кдшлоккд киришди, бу 
ерда чинорлар хдли кип-ялангоч, кин™р-кийшик новдаларда 
бултурги яккам-дуккам япрокдар кузга ташланарди. Чамаси уч 
соатларча йул босиб, куёшда ковжираган шипшийдам токкд якин- 
лашшцди. Отаси отдан тушиб, ваз мин кддамлар билан тепалик 
уствда кррайиб турган торга кдраб юрди. Дарвеш, зодшатми ёки 
э:цгиёт юзасидан, здар нечук отлар ёнида к,олди, Жалолиддин 
акаси билан ёнма-ён юриб, отасига эргашди.
Fop олдидаги кенг майдончада здеч ким куринмас, лекин здар 
КЭлай 
уларнинг келишларидан Аттор хабардор эди. Отаси бир 
чеккада тукиб куйилган кум уюмига якинлашганда - тор эгаси 
шу ерда гулхан ёкса керак — устида кррайиб кетган эски тун, 
бошига узун калпок, кийган, озиб-тузиб кетган чол тез-тез 
кддам босиб, уларга пешвоз чикди. Унинг юришида ташвиш 
эмас, шиддат кузга ташланарди, гуё у фавкулодда муздим бир 
иш билан банд булиб турганда, тусатдан, азиз мехмон келди
деб хабар килишган. У кдндок, шашт ила юриб келган булса, 
гуё куринмас бир тусиккд дуч келгандай шундок, шашт ила 
такка тухтади ва аста букилиб, саломга бош эгди. Уч карра 
таъзим адо этгач, учиб колган гулханнинг икки томонида, бир- 
бирига карама-карши куйилган тошларга утиришди: бошида 
мотам рангли, нопармон салла Ураган баланд буйли, кдхрли 
киёфали уламо ва наматдан дарвешона учли такд кийган, к,омати 
букик, ковжирок шоир. Улар лом-мим демай, бир-бирларига 
узок тикилиб туришди.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Улар нималар \акдца уйлашди экан? Тангри таоло хдкида- 
ми? Бир-бирлари хдкидами? Кдтл этилган шайх Багдодий хдкдца- 
ми? Кечган умр ва космата азалнинг кдлтис уйинлари хдкида- 
ми? Йук,, шунчаки бир-бирларига тикилиб туришар — бир- 
бирларининг моздиятларига кириб, ягона бир кайфиятга тушиш 
учун. Бунда суз нима \ам кила оларди?
Жимлик узоккэ чузидци. Хар капай Жалолиддинга шундай 
туюлди, у одоб юзасидан кулини куксига крвуштириб акаси 
билан ёнма-ён, отасининг ортида турарди. Шоирнинг ёши не- 
чада - етмишдами ёки роппа-роса юздами, билиб булмасди. 
Кдриялар ёши - уларнинг ёшлардан яширин тутган асрори. Дар- 
воке, кдршингда Мисрдан - Хиндистонга кадар бутун мусул­
мон дунёсини кезиб чиккан, бу дунё нинг энг тоза гав^арлари- 
ни багрига жо этган «Мантикут-тайр»дек асар ёзиб, инсоннинг 
камолот йулини чизиб берган, унлаб шеърий китоблари ила 
дунёга донг таратган, лекин здеч качон давлатдор ва сарватдор- 
лар мадкида кдламини булгамаган бир сиймо тураркан, ёшнинг 
не ахдмияти бор.
Намотки, шуларнинг хдммасини мана шусоколи усик-тузик, 
увада тун кийган, кок. суяк кдрия адо этган булса? Отасидан 
Колган атторлик дуконини тебратиб, тук ва осойипгга х,аёт ке- 
чирса, нима кднарди? Бошкалар шундок килмасмиди? Уни йулга 
бошлаган нима?
Хали икки дунё — фоний дунё билан уз дунёси айрилишида 
турган, улардан бирини бошдан оёк босиб утган чолга здайратла- 
ниб бокувчи Ун икки яшар бола бу гапларни тагига етармиди.
Холбуки, Атгор Узининг «Мантикут-тайр» достонида бу са­
вол га бир ривоят ила жавоб берган эди: бир шоир, Худога 
ёлборинглар, Мазуцар куни мени жаданнамга отсин, лекин та- 
нимни шу кддар ба^айбат этсинким, токи жахдннамда бошкд- 
ларга урин крлмасин, деган экан...
Жалолиддин «Мантикут-тайр»ни устози билан бирга муто­
лаа этган эди. У Укиганлари устида уйлар, айримларга ухшаб, 
мулохдза этмаслик учун мутолаа эгмасди. Лекин уйлаш бошкдю 
англаш - бошкд. Турклар: «Донога ишорат, нодонга калтак», -
деб бежиз айтишмайди.
Узгаларга оташин мезф-мухаббат - Аггор ва хдкикдтнинг узга 
фидойиларини йулга бошлаган нарса мана шу эди. Ун икки яшар 
Жалолиддин буни акдан англамаса-да, кдлбан здес этарди. Буни у 
кузини ердан узиб, Ахторнинг ярим телба назарига дуч келган 
дакикддаёк здс этди. Шу дам шоир Султонул Уламонинг унсиз 
саволига жавоб берган каби, жимликни биринчи булиб буэди:
www.ziyouz.com kutubxonasi


— 

Download 12,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   222




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish