Жалилов Акмал

Kirish
Temirchilik kishilik jamiyatining eng kadimgi davrlarida paydo bulgan. Miloddan avvalgi IV-III ming yillikda Eron, Mssopota­miya, Misrda tsmirni SOVUK xalda, shuningdsk kizdirib bolgalash bilan turli aslaxalar, mexnat kurollari va boshka buyumlar yasalga­ni ma’lum. Markaziy Osiyoda temirchilik kadimdayok kasb sifatida shakllangan. Ishlab chikarish kurollarining takomillashuvi, turli rangli mstallarga ishlov berilishi xunarmandlar mexnatining buli­nishiga olib ksldi. Ya’ni, ayrim tsmirchilar mexnat kurollarini yasagan bulishsa, boshkalari nafis uy buyumlariga saykal berishgan.
Kadimda chilangarlar mayda mstall buyum (ustara, kaychi, gazan, bigiz, arra, iskana kabi)larni yasashgan. Ushbu buyumlar dastlab xunarmandchilik usulida ishlab chikarilgan. Bu xunar egalari, aso­san, uchok dam, boskon, bolga, ombur va boshka asboblardan foyda­lanardi. Ular sartaroshlik etikduzlik maxsiduzlik duradgorlik kasblariga ksrakli, shuningdsk binokorlik uchun xam ish kurolla­ri yasab berishardi.
Zamonaviy chilangarlik - bu dastgoxlarda msxanik ishlov berish­ni tuldiradigan yoki mstall buyumlar tayyorlashda yakuniy boskich bulgan mashina va msxanizmlarni yigish xamda sozlash ishlaridir. Mashina­sozlikda chilangarlikning axamiyati katta bulib, ustaning ishtiro­kisiz mashina, msxanizm yoki asbobni yigib bulmaydi. Chilangarlik ishlab chikarishning varcha soxalarida keng kullaniladi, shu bois ishning turiga kura chilangarlar kuyidagi guruxlarga bulinadi:
. mashina va msxanizmlarni yigyvchi;
. mashina va msxanizmlarga tsxnik xizmat kursatuvchi va ta’­mirlovchi;
. ishlab chikarish asbob-uskunalarini ta’mirlovchi asbobsoz; . dastgox-mashina va shunga uxshashlarni urnatish buyicha yi­gyvchi chilangarlar.
Rejalash, kssish, tugrilash va egish, mstall kirkish, parchin­nash, shaberlash, kavsharlash, kalaylash, slimlab biriktirish, aso­san, kulda vajariladi. kul mexnati bilan vajariladigan ishlarmsxanik usuldagiga karaganda birmuncha unumsiz bulishi bilan birga katta jismoniy kuch talab etadi. Shuning uchun xam imkoni varicha kul mexnatini msxanizasiyalashga xarakat kilinadi.
Chilangarlikda msxanizasiyaning kullanilishi chilangarni sta­nokchi-ishchilar kasbiga yakinlashtiradi. Korxona yoki ustaxonalarda chilangarlarning xar tomonlama malakaga ega bulishi ayni muddao­dir. Binovarin, zarur bulib kolganda u ta’mirlash, dastgoxlarni yigish, moslamalar yasash bilan shygyllanadi. Shu bons chilangar turli dastgoxlarda ishlay olishi kerak.
Mexnat madaniyati deganda ishni makbul rejalashtirish, tash­kil etish va uni nazorat kilish malakasini tushunmok lozim.
Mexnat unumdorligi ma’lum vakt (soat, smsna, oy, yil) ichida ishlab chikilgan maxsulotning soni va sifati bilan ulchanadi. Mexnat unumdorligini oshirishning muxim omillaridan biri ish vak­tidan samarali foydalanishdir. Ishni shunday tashkil etish ks­rakki, uning xar bir dakikasi bsxuda kstmasin. Buning uchun mexnat intizomiga kat’iy rioya kilish zarur.
Maxsulotning sifatiunga kuyilgan tsxnik talablar, undan foydalanish, extiyojlarni kanoatlantira oladigan xususiyatlar­ning majmuidir. Maxsulot sifati ayni vakgda uning tsxnik konstruk­torlik ishlatilishi, tsxnologik paramstrlari, ishonchliligi, I chidamliligi, vadiiy-eststik xamda iktisodiy kursatkichlari bilan vaxolanadi va standartlar bilan bslgilanadi.
Ishonchlilik-buyumning bslgilangan davr ichida va berilgan chsgara doirasida chidamliligi, saklanuvchanligi va ta’mirlashga yarokliligi, ishlatilish xususiyatlarini saklab kolishidir.
Chidamlilik-ishlatish (ekspluatasiya) jarayonida buyumning uz xossasini saklay olish xususiyatidir. Ishning sifatiga tezlik ta’­sir kursatishi mumkin. Tezlikning pasayishi yoki ortishida ish sifati va xarakat anikligi kamayadi.