Жалилов Абдулатиф Абдуллаевичнинг “Абу Наср Форобий дин ва фалсафанинг ўзаро бирлиги ва алоқаси тўғрисида” мавзуйидаги битирув малакавий иши

4. bu Nasr orobiyning panteistik falsafasi va tadqiqotlari
Inson tabiatan shunday mavjudjudotki, u o'zi yashash uchun va eng yuqori yukori kamolotga etishish uchun ko'p narsalarga muxtoj bo'lib, bir o'zini ularni tayyorlay olmaydi, shu sababli u bir qancha odamlar jamiyatiga ishi tushadi. amiyat a'zolaridan har biri barcha insonlarga zarur bo'lgan narsalardan birortasini tayyorlab beradi. emak, ar bir inson shu ma'noda boshqa insonga ishi tushadi. ir amiyatda yashab, bir-birlariga yordam berganlaridagina insonlar eng yukori kamolotga erisha oladilar. amiyat a'zolari birlashib, harakat yukida har bir inson hayoti uchun ko'pgina narsalarni tayyorlaydi. Shu sababli, odamlar ko'p ko'p bo'ladi, er yuzining yashash mumkin bo'lgan qismlariga o'rnashganlar, buning ustiga turli joylarda odamlarning jamiyatlari vjudga kelgan.
u amiyatdan ba'zilari to'liq, ba'zilari to'liq emas. liq amiyatlar turlidir: azim (buyuk) jamiyat, (ijtimoiyyot azim) o‘rtacha jamiyat (ijtimoiyyot vusta). ekin,ahar davlat () jamiyati xodimlari inson vujudi xodimlari o'z vazifalarini tabiy dbaada Jamiyat xodimlari ham o'z vazifalarini tabiiy ravishda bajarishi kerak bo'lsa-da, odam tanasi xodimlaridan farqli o'laroq, o'z vazifalarini irodasi, istak- iqtisodi, qo'shimcha (yoki majburiyiy) ravishda bajaradilar, bularda yaxshilik yoki yomonlik yo'lini tanlash erkinligi bor.
. Bu shaxslarning tabiatlari (kasb-korlari, ishlab chiqarish, san'atlari) turlicha bo'lib, shu sohalarda bir-biridan afzalliklarga egadirlar va shu sabablar bir-birlariga foydalidirlar.
Sharh-davlat jamiyatlari xodimlari o'z tabiatiga ko'ra, shu bilan birga o'zlari bilan yoki istagan kasb-xunarlarning egalari, shu sohadagi shaxsiy yutuqlari bilan bir-biridan farqlanadi. Inson tanasi xodimlari bir-biriga ehtiyojli, hojatli ekanligi kabi, shahar (davlat) jamiyati xodimlari ham bir-biriga ehtiyojli bo'lib, bir-birlarining etiyojini qo'ndirishga xizmat qiladi.
Sharh (davlat) jamiyatining rais aʼzolarining fazilatlari va jamiyatlari hamjamiyatining boshqa organlarining fazilatlari va faolyatlariga yuqori darajada.
Jamiyat quyi tabaqalarining ishlari kichikligining sababi yoki kiyimlari past kiyimlar bilan bog'liq yoki (masalan, inson tanasida siydik kopi va ichaklar kichkintoy ish qiladilar ham, bularning ishlari sog'lig'ini saqlash uchun juda foydalidir), yoki ba'zi bemorlarning ishi sog'lig'ining sog'lig'iga zarar yetkaziladi. . u fikrlar shahar (davlat) jamiyatiga ham, qanday jamiyat birlashmalariga ham taalluqlidir. Sharh davlat (shahar davlat) jamiyatining barcha tarkibiy qismlari bir inson vujudining turli a'zolari ma'lumotlari, o'zaro rivojlanish kabi, uyg'unlashgan, tartibli, tizimlashgan boshqaruvi zarur. abiiy mavjudotlardagi mutanosiblik ahar davlat (davlat) jamiyatida ham boshqarishi zarur. Jamiyatning barcha xodimlari, birlamchi o'z kuchlari bilan bog'liq ishlari, shaxarning birinchi boshligining (davlat, mamlakat hajmini oshirishga yordamida) maqsadni amalga oshirishda o'z kuchlarini qo'shishlari kerak.
Jamiyat barqarorlari qo‘llab-quvvatlovlarga amal qilishida, jamiyat va shaxs munosabatlarida pozitiv, konstruktiv, ijobiy o‘rnatilganida, qarama-qarshilik va qarama-qarshilik ming yillar davomida to‘plangan tajriba, milliy bog‘cha va urf-odatlarga qurilayotgan odamlarda shaxs-kamolotga, jamiyat-taraqqiyotga erishadi.
amiyatda individual, axs yakka holida baxt-saodatga erisholmaydi. Qadim zamonlardan insonlarning hayotiy ehtiyojlarini ko'proq ayishi, ularni qo'llab-quvvatlash uchun jamiyat a'zolarining bir-birining kasb-xunarlariga muhastojligi, yangi etiyoj hissiyotlari insoniyat jamiyati va davlatni keltirib chiqaradigan, yakka insoniyat baht-saodati uchun ham jamiyat va uni himoya qilish bo'yicha boshqaruvchilarga yordam beradi. z navbatdagi davlat , amiyat ravnaqi uchun hamma ayrim individuallar
Arastu “Ritorika” (“Xitoba”) asarining 1- kitobida inson baxt-saodatining tarkibidagi qismlari haqida qimmatli fikrlarni bildiradi: “Bir insonda va barchalari birlashganida ham maqsad belgilashga, baxt-saodatga intiladilar. axt-saodat (evdimonia) nima va u qanday qismlardan tashkil topadi. imalar insonni baxt-saodatga eltadi va nimalar undan uzoqlashadi? at-saodatni nimalar (qanday illatlar) buzilishi? ularni bilsak, biz o'sha narsalardan (illatlardan) kutilishga harakat qilamiz" ³⁹.
rastu fikricha, inson baxtli nima uchun kuyidagilarga etiyojadi:

1. 
   asl-nasab tozaligi. (ya'ni, nasl-nasabda turli yovuzlik, inoyatchilar va shu kabilar emas, balki ezgu, katta ishlalay.
   
2. 
   i (odobli, iyotli) arzonlar ko'proq boshqarishi. (Kambagʻal oilada farzandlarning koʻpligi, aksincha, baxtsizlik keltiriladi. Bu nasa rasulu Alloh adF.
   
3. 
   oylik(halol ishlab-topilgan boylik baxt keltiradi, inoyat, poraxo'rlik, talonchilik, lig'lik bilai.
   
4. 
   eputatsiya, izzat-hurmat. (Bu erda ham inson el-yurtiga yaxshi xizmatlari bilan topilgan izzat-hurmat ko'zda tutiladi – F.Yu.)
   
5. 
   ismoniy ozilatlar (sog'lomlik, kuch- quvvat, g'ovzallik va boshqalar).
   
6. 
   i do'stlar bilan birgaligimiz. u erda Arastu akim har o'xshash do'stlarning kattaligi oqida emas, balki yaxshi do'stlarning ko'pligi mumkin. un, mon do‘stlarining ko‘p insonga g‘am, tashvish, kulfat keltiradi.
   
7. 
   atli keksalik, yangi uzoq va mazmunli ayot.
   

axtli tole va tasodifiy ne'matlarga ega bo'lgan muammosini Arastu kengroq izohlaydi.
tokli rantuz mutafakkiri Klod Adrian Gelvetsiy "Aql aqida" nomli fundamental asarida oql sozimani U aqlning ijobiy ma'naviyatini ham, oqlli, o'qil odam, halokol, rostgo'y, kamroq, andishali, bosiq, vazmin va fazilatlarga ta'minlash egani, aqldan foydalanib, munosabat, riyokor, xalqni aldovchi, o'tkir, kinoyali so'zlar bilan boshqa narsalarni qat'iy haqoratlovchi,. irsga, buzuqlikka beriluvchi, zolim, yovuz kabi kabi aqlning salbiy jihatini am to'g'ri tushunadi. yni vaqtda, elvetsiy agar insonlar kuch-g'ayratlarini, tiroslarini o'qiyona, ezgu ishlaratlarini, tiroslarini o'qishlariga, ezgu ishlarga qaratsta, alarini
K.A.Gelvetsiy fikricha, despotlar, zolimlar, yovuz, shafqatsiz kirollar, vazirlar, boshliqlar juda aqlli odamlar bo'lsa, bu holatda oq xalq uchun katta baxtsizlik, qayg'u-kulfat keltirishini aytadi.
an Jak Russo ham "Fan va san'atlar inson axloqini yaxshilashga yordam beradimi?" no Russo shu asarida fanlar va san'atlar gullab-yashnagan Afina ilmsiz, lekin erkaklaravor insonlar yashadigan Lakedemon-Spartadan engilganini aytib, afinaliklar ko'p vaqtni-fanlarga, san'atlarga, zeb-ziynatga sarflab, jangovarligini yo'qotdi, deydi. ina bir notiqlari va faylasuflari mag'lubiyatdan qutqarolmadi. an Jak Russo aqlli odamlarni emas, oddiy, samimiy, fazilatli insonlarni maqtadi.
Atokli polyak olimi Vladislav Tatarkevich dunyoning ko'plab tillariga tarjima qo'shish “Baxt-saodat va inson insoniyati” asarida Jan Jak Russoning “bir odamni baxtsiz deb biladi, lekin avval baxt nimada ekanligini bilish kerak” degan fikrni keltirib chiqaradi. V.Tatarkevich shu kitobda baxt-saodat so'zini odamlar to'rt rangda tushunishlarini aytadi. ni, baxt-saodat so‘zi ko‘p ⁴⁰ma’nolidir
V.Tatarkevich ikricha, baht-saodat umuman olganda yaxshilikni, ijoziy narsalarni bildirgani holatda tialiy alq onlida baxt sozi ikki tilida ishlanadi.
1.Ob'ektiv ma'noda baxt - kimning hayotida hayotiy voqealar yuz berganini bildiradi.
2. Sub'ektiv ma'noda esa – baxtli daqiqalarni, g'zal hissiyatlarni yig'ladi.
olsafiy jihatdan ham baht sozi ikki il maʼnoda qoʻllab-quvvatlanadi:

1. 
   b'eektiv yaxshi ma'noda – inson uchun shart-sharoit tug'ilganligi, qo'zg'atilganligi tushuniladi.
   
2. 
   Sub'eektiv ma'noda, adib Stefan Yeromskiy tasvirlaganiday, qalbdagi imli to'liqlarni, kechinamalarni .
   

Ammo, V.Tatarkevich, bu to'rt ma'lumotda aytilgan baxtli vaqtni, o'tgan vaqtni, qisqa ekanligini aytadidi va Epikt ham Mark Avroliy kabimandlarning baxt-saodat bo'yicha pessimistik fikrlarini keltirib chiqaradi. Shundan kelgan V.Tatarkevich, Arastu “Nikomax etikasi” kitobida, Boetsiy “Falsafa-yupanchim” asarida, Herodot “Tarix” asarida ma’naviy va oliy darajali baxt-saodat birligi haqida aytganlarini keltirib chiqaradi. suski, atoqli polyak olimi V.Tatarkevich katta Sharq mutafakkiri Forobiyda baxt-saodat falsafasi olsa fasi ⁴¹orbiyda unga qaramasdan, mukammallik, mukammallik aqidaviy fikrlari Forobiyning fikrlariga ijobiy munosabatda bo'lishdir.
ForobiyArastu odam “Madinatul fozila” (“Madinatul fozila”) (“Fozillar shahrining barcha sharoitlari uchun umumiy o‘rindiqlar qo‘yidagilardir”.
birinchidan, ular (fozil odamlar) Asliy sababni (Yaratganni) va barcha sifatlarini bilishi kerak.
Insonlar hayotida, hayotda ilg'or dunyoqarashning katta-kichik dunyoqarashi Forobiyning nazariy fikrlari inson uchun yuksak ma'naviyat zarurligi g'oyasi buguni istiqlol sharoitida ham juda qimmatlidir.
orobiy asarlarida shaxs kamoloti, jamiyat va shaxs maslalari yuksaltirishni egallaydi. Uning tasnif bilimlarida, asarlarida ilmiy tadqiqot ishlari, “shahar haqidagi ilm, shahani boshqarish ilmi”, ya’ni “ilmi al madaniyat” yurisprudentsiya (fikh) va musulmon teologiyasi (ilmi kalom) shaxsiy ma’lumotlarda bildirgan fikrlari o‘z davriga ilg‘or qarashlardan iborat edi. Jismoniy, falsafiy ta'lim, ijtimoiy-ahloqiy, siyosiy masalalarni ratsionalistik pozitsiyadan turib tushuntirishi, mantiqiy isbotlashi, izchilligi bilan ajralib turadi.
Atokli olimlar yordam ta'rif berishganidek, O'zbekiston asrlar sharoitida Forobiy insoniyat tarixida kelib chiqish, mohiyat va vazifa-vazifalari bilan bog'liq izlanishlar ta'limot yaratdi, davlatni boshqarishga qarshi ilmiy qarashlar tizimini ishlab chiqdi. U o'z davridagi inson jamoalari va jamiyatning paydo bo'lishi bilan bog'liq qotib qolgan, biryo'qlama qarashlarni rad etib, jamiyat paydo bo'ldi. “bir inson o'z tabiati bilan shunday tuzilganki, u yashash va oliy darajadagi etilishklikka erishmoq uchun ko'p narsalarga yordam beradi, u bir o'zini bunday narsalarga yordam bermaydi, ularga qarshi kurash uchun insonlar jamoasiga e'tibor qaratiladi”, deb yozadi u “Fozil shaxara ahllari”. ” risolasida
Avvalo, Forobiy jamiyatni ijtimoiy qurishning oliy shakli deb hisoblaydi (olim asarlarida "shahar" so'zi "jamiyat", "davlat davlat" so'zlari ma'nosida to'g'ri keladi). Agar inson bo'lib tug'ilmoq hamning yashashmoqning pirovard maqsadi baxt-saodatga erishmoqdan iborat bo'lsa, bu ulug' maqsad va martabaga erishmoq faqat jamiyat edi, jamiyat vositalari bilangina topish mumkin. Baxt-saodatga erishish uchun inson kamolot kasb etmogi, jamiyat unga bu borada har bir jihatdan ko'p bermogi, boshqacha aytganda, jamiyatda insonning eng oliy va oxiri maqsadiga erishmoq uchun etarli shart-sharoit yaratib berilgan bo'lishi kerak.
Ana shu olijanob mavqe-darajaga yuksalmoq uchun inson bilimli, yaxshi trabiyalangan tiklanish, boshqa narsalarni ham hurmat saqlagan, insonparvar va issiqlik suvi bo'lishi kerak. orobiy shua bo'yicha ijozat va shaxs kamoloti va jamiyati, ilg'or amiyat maslalariga tegishli amiyati umladan, u "Tahsilus-saodat" (Baxt-saodatga etishuv) risolida bunda mulohazalarini o'rtaga tashlay mulohazalarini o'rtaga toshlay “Shahar – davlatlarning boshqaruvi ikki dunyo saodatiga etisuvi uchun uch turdagi fazilatlarni va amaldagi amalda.
ular uyidagilardir:

1. 
   azariy azilatlar (fazonli mahsulotlar). (azonli ikriya).
   
2. 
   afakkurdagi, yangi ikrlash ozilatlari.
   
3. 
   loqiy ozilatlar. (azonli ulqiy).
   
4. 
   kichik san'atlar. (Sinoati amaliya).
   

birinchi, yangi nazariy fazilatlar mavjud narsalarning nimaligini bildiruvchi bilimlar bo'lib, bula bildiruvchi bilimlar bo'lib, bularuvchi
1. nsonga qayerdan kelgani nomlanuvchi boshlangich bilimlar (Aprior bilimlar arabcha – ulumi, uvla).
2. nsonlar fikrlash, ta'lim va tadqiq qilish uchun olinadigan bilimlar ⁴².
Shu asarning quyiroqida Forobiy inson tevarak-atrofidagi mavjudjudotlarning nimaligini, nima uchun yaralanganini (maqsadlarini) bilib olganidan aql va ruh haqida bilimlarni urganishi, insonlarga aql va ruh nima uchun berilganligini bilishga intilish kerak.


SA

Buyuk Mutafakkir Abu Nasr Forobiyning falsafiy merosi, islom falsafasini yaratilishiga qo'shilgan buyuk Hissasi umuman allomaning dunyoqarashi o'z moxiyat –e'tibori bilan IX-X asrlarda madaniyat, falsafa, ma'naviyat yuklarining oliy darajasidagi umumlashuvi, yukori chuqqisini olish. yashagan va ijod marta davr jahon madaniyati tarixida islom madaniyati va falsafasini kirib kelishi . slom dini, ta'lim, tafakkuri qulay va O'rta Sharq mamlakatlariga, rta Osiyo ududiga yangi dikatlariga Shundaq islomning yordamda Forobiy islomning yordamda ijobiy tomonlarini aniq ko'rib, falsafiy tomon ilm-fan asosidagi tadqiqotlarni qo'llab-quvvatladi, shu birga aqidaparast din peshvolarining islom mohiyatiga yordam bermaydigan boshqa ilmiy qarashlarini fosh qildi. “Sharq Aristoteli”, “ikkinchi o‘qituvchi nomli buyuk nomlarga muharraf sifatida Forobiy, zarari yunon faylasufi Aristotelni ta’limotini uyg‘un va O‘rta Shark madaniyati erishgan yutuqlar asosida sharqlab berdi va rivojlantirdi. Abu Nasr Forobiy o'zini yashagan davrda g'oyaviy tahlilli va xukumron o'zi yashagan islomni ijobiy tomonlarini olib keldi, ular asosidagi ilmiy-nazariy jihatdan yaxlit islom falsasini yaratdi, shu bilan birga ilohiyotoslarning jamiyat rivojlanishigi qrashlarini inkor etib, jamiyat odamlarning tabiiy ehtiyotlarini saqlab qolishdi. orobiy islom falsafasini yaratar ekan ollohga, dinga ko'r-ko'rona ishonmoq o'rniga inson harakat va donolikni qo'ydi. u bilan u insonparvar va taraqqiyparvar falsafiy va sotsialistik tafakkur rivojining asosiy balilab.

bu Nasr orobiy yaratgan islom falsafasi o'z mazmuiga qarab diniy falsafa emas, uniga uni nazarda tutib adabiyotlarda Forobiy falsafiy idealistik ta'limot, islom falsafasi deb yuritiladi. slida, panteistik yunalishi, ya'ni olamning asosda ilohiy kuch bilan birga moda olam turadi dezalia orobiy huquqmron islom dini va olsafasi bilan kelishish talab qilinadi. Bu davrda falsafa islomning g'oyaviy doirasiga shariat ilmlari va tasavvuf (svfizm) ta'limoti jamiyatda mustahkam mavqeni egallab turgan bir vaqtga kirib keldi. ariat ar bir odamning shaxsiy yur-turish va butun jamiyat faoliyatining asosiy belgilaridi. u bois ariat ilmlarini bilish zaruriy va jiddiy etiyojlanardi. Bundan xulosa shuki, Abu Nasr Forobiy ham, chiqib berdi u yaratgan islom falsafasi mutaxkamlashlar (kalom tarafdorlari), mo''tazaviylarning falsafiy qarashlaridan tubdan farq qilsada islomning Qur'oni Karimda asosli berilganlari doasidan chetga chiqa olmasdi, ammo ularni taraqqiyparvarlik ruhida qoldirdi.
Uzoq Forobiy yashagan moziydan bugungi kunga murojaat etganimizning shundaki, islom dinining ijtimoiy-siyosiy va mantiqiy ma'nosini qattiq qat'iy harakat, ayni bir vaqtda xozirgi vaqtda islom dinini diqqat bilan kuzatib qo'ydi. jamiyatni davlat rivojlanishiga putur etkashishga urinayotgan fundamentallar, diniy nazoratlar, “zo'ravonlik dasturlariga moyillik bilan ajoyib turuvchi diniy fonotizmning “otilib chiqishi”ning moxiyatini, zararli tuzatishlarini qutqarib ber ldi.
Bunda gʻoyaviy-siyosiy yoʻllarning shaxsiy shaxsiy maʼlumotlarini himoya qilish, asl mazmuni insonparvarlik va ezgulik islom dinidan oʻz kuchlarini himoya qilish niyatlari yoʻlida foydalanishga kirishish uchun harakatlarini fosh shunday debbzadi: “Afsuski sifatda emas, balki buzuvchi kuch, atto fanatizm (o'taketgan mutasiblik) sifatda foydalagan mutasiblik) Fanatizmning o'ziga xos xususiyatlari va ko'rishlari avvalambor o'zingning haqiqatga o'ta qat'iy ishonch boshqa qoidalariga murosasiz munosabatda bo'lishdan iborat.
ynan anatizm illatiga yo'liqqan odamlarning yoki guruhlarining jamiyatda beqarorlik to'liqligini kelari amiyatda⁴³
Ulug' mutafakkir Abu Nasr Forobiy islom falsafasini din va falsafani o'z aro munosabati haqida yozar ekan, ko'r-ko'rona umumiy qo'dni qo'raladi, bunday odamlarni “soxta aqllilar” deb hisoblaydi”. “Muallimus soʻzlovchi oʻqituvchi” (ikkinchi birinchi oʻqituvchi) ekstremist jihojil sufiylarga barqaroriy munosabatlarni oʻzgartirishni qoʻllab-quvvatlamaydi, bunda soʻzfiylarning qarashlarini u “gʻayri fozillar” fikriga qoʻshilgan.
Forobiy asoslab bergan falsafasida din va islom falsafa orasida qarshi himoya yo'q, falsafa-borlikning huquqiy mohiyatining ishtirokchisi bo'lsa, din olam mohiyati va hayotidagi vazifalarini mas'ullovchidir. Forobiy va keyingi izdoshlari himoyadan falsafadan dinga va shariatga qarshi xulosalar chiqarmadilar, balki dinni oql yo'li bilan tushunib, uni oqibona idrok etib, dinga shunday nozik burishga intildilarki, toki u g'oyaviy qarshiyatlar va ijtimoiy burhonlarga bardosh beradigan bo'lsin. unday faylasuflar xuddi islomshunoslar, ahli shariat kabi falsafaga suyanib, dinga qarshi chiqqanalalani. orobiy asoslagan islom falsafasi, u yashagan davrda ayniqsa keng tarqoqlangan to'la-tukais dini-islomi

: _

1. 
   O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 12 maydagi ”Buyuk allomalar, adib va mutafaklarimiz ijodini keng o'rganish va targ'ib qilish maqsadiga ko'ra yoshlarga katta qiziqish uyg'otdi.
   
2. 
   irziyoev .M. alqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir. ., , 2018 yil
   
3. 
   irziyoev .M. uning mustahkamligini va inson manfaatlarini ta'minlash – taraqqiy etishi va boyligining garovi. ., , 2017 yil
   
4. 
   irziyoev .M. uy kelajagimizni odam va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. ., O‘zbekiston, 2017
   
5. 
   Arimov .A. zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, boshqarish, mafkura. - .1. – T.: O‘zbekiston, 1996. – 364 b.
   
6. 
   Arimov .A. izdan ozod va obod Vatan olsin. - .2. – .: O‘zbekiston, 1996. – 380 b.
   
7. 
   Arimov .A. Vatan sajdagoh kabidir. - .3. – T.: O‘zbekiston, 1996. – 366 b.
   
8. 
   Arimov .A. avfsizlik va tinchlik uchun kurashamiz. - .10. – T.: O‘zbekiston, 2002. – 432 b.
   
9. 
   Arimov .A. iz tanlagan yo'l demokratik taraqqiyot va ma'rifiy dunyo bilan yo'li. .11. – T.: O‘zbekiston, 2003. – 320 b.
   
10. 
    Arimov .A. Jamiyatni erkin boshqarish, boshqarishni yaxshilash, ma'naviyatimizni yuksaltirish va xalqimizning darajasini oshirish – barcha ishlarimizni mezoni va maqsaddir. - .15. – .: O‘zbekiston, 2007. – 320 b.
    
11. 
    Arimov .A. O'zbekistonning 16 yillik tarixi taraqqiyot yo'li. - .16. – T.: O‘zbekiston, 2007. – 368 b
    
12. 
    Arimov .A. ahan inqirozining tuzatishlarini engish, davlatimizni modernizatsiya qilish va taraqqiy topgan davlatlar. .18. -T.: O'zbekiston, 2010. - . 280.
    
13. 
    Arimov .A. ksak ma'naviyat – inglizmas kuch. – T.: a’naviyat, 2008. – 176 b.
    
14. 
    Arimov .A. O'zbekiston hukumatiga rishish ostonasida. - okent: O'zbekiston, 2011. - 280 b.
    
15. 
    ristotel va antichnaya l itatura. oskva. 1978. S. 232
    
16. 
    ristotel. tarixiy. // ntichnye ritoriki. oskva. . 1978. -S. 15-166.
    
17. 
    bu Ali ibn Sino. ogika. zbraniye proizv e den i ya tom, 1 Dushanbe, "Irfon" 1980,Str 69-103.
    
18. 
    bu A li ibn Sino. olsafiy qissalar.T .O'zadabiyashr.1963.B.48.
    
19. 
    bu a sr orobiy. lmlarning x osiyatlari (“so- al – Ulum.”) . a mudov va . maqsad tarjimasi. lyozma.
    
20. 
    bu Nasr orbiy. n–al-asoil (asallarning mohiyatiyati). urnal "So'g'lom avlod", 2007 yil, №10.
    
21. 
    bu Nasr al – Farabi. nazvanii i proisxo denii ilosofii . //A . aziberdov, S. . utalibov.
    
22. 
    bu Nasr al – Farabi. sledovaniya va perevody. . an, 1986 146-147.
    
23. 
    bu Nasr orbiy. rastu olsafasi. // orbiy. ozil odamlar xari. . " alq m erosi ", 1993 yil. 51 - 109
    
24. 
    bu Nasr orbiy. lotun onunlari mohiyati aqida. // . alq m erosi . 1993 yil. 15 - 50
    
25. 
    bu Nasr orbiy. ozil ahar odamlarining arashlari. // orbiy. ozil odamlar xari . " Alqorlar ", 1993. . 126 – 173
    
26. 
    bu Ali ibn Sino. vji zuhap. Saturna predel. ushan. "Temir." 1980. Str . 112
    
27. 
    .S.Burabaev. logicheskom ucheni al-Farabi. lma-Ata, 1982.
    
28. 
    V. smus. laton. o skva . «Mysl», 1975.S.224.
    
29. 
    Sayid uhammad otamiy. slom tafakkuri tarixidan.T.: “Minxoj”, 2003, 65-bet.
    
30. 
    .Q.Yusubov arobiyning dunyoviy va diniy qarashlarida mantiqiy ilmning rivojlantirilishi.Ilmiy xabarnoma. , 2 2016 yil