Jahongirga

УМР-2 типидаги қурилма анча мураккаб ва хозирги кунда уни кўлда тайёрлаш қийин. Унинг ишини тавсия қилинаётган қурилмада осонгина бажариш мумкин. Бунинг учун шатунга иккита болт орқали кесувчи тиғ 7 ли пичок ўрнатилади ва зарбий қовушқоқликни аниқлашдаги тўртбурчак намуна ўрнига юмалок резина намуна ўрнатилади (7-расм).

16-расм

Хулоса қилиб айтганда, қурилмада шатуннинг -инерция моментини аниқлашда шатун пастки каллагидаги иккита гайка бўшатилиб, тиғ 7 олиб қўйилади. Материалларнинг зарбий қовушқоқлигини ва резинанинг эластиклигини аниқлашда эса, аксинча тиғ 7 ни жойига ўрнатилиб олдин таъкидланганидек тажриба ўтказилади.

Қурилмада оғирлик кучининг бажарган ишини аниқлаш

Материалларининг зарбий қовушқоқлигини аниқлаш (зарб билан синаш)да ишлатиладиган копёрнинг асосий қисми горизонтал кўзгалмас О ўқ атрофида карийб ишқаланмасдан айланадиган стерженга маҳкамланган қуйма пўлат диск ва тиғдан иборат бўлади. Тавсия қилинаётган қурилмада эса (4,5-расмлар) айланадиган стержен ўрнига - шатун, стерженга маҳкамланган-пўлат қуйма тиғли диск ўрнига - шатунга иккита болт билан қотирилган тўртбурчак ясси стерженли тиғ ўрнатилган. Унинг схемадаги кўринишини қуйидагича ифодалаш мумкин (17-раcм)

17-расм

Кесувчи тиғдаги М нуқтани моддий нуқта деб караймиз ва МО= l масофани ўлчаш йўли билан топамиз. Агар М нуқта энг юқори А вазиятдан жуда кичик бошланғич тезлик билан тушса, бу нуқтанинг энг паст В вазият Бу ерда l - пичокнинг кесувчи тиғидан айланиш ўқигача масофа, қурилмадан ўлчаб олинади; Т - маятникнинг тебраниш даври тажрибада аниқланади; Юқорида инерция моментини топиш формуласига (2) инерция радусининг (3) сон қийматини қўйиб инерция моментининг сон киймати аниқланади. Топилган инерция моменти кийматини бурчак тезлигини аниқлаш формуласи (1)даги ўрнига қўйиб, кўзгалмас ўқ атрофида айланма ҳаракат қилаётган қаттиқ жисмнинг бурчак тезлигини (бизнинг ҳолда маятник тиғидаги қурилманинг «бурчакка вертикал кўтарилиб эркин қўйиб юборилгандаги) аниқланади. Формуладаги ва - лар бевосита тажрибада ўлчаб аниқланади.