Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Bank resurslarining aylanish sxemasi 
Bank resurslarining shakllanishi va aylanishi uzluksiz jarayonni 
tashkil qiladi va bu esa, o‗z navbatida, banklar faoliyatining 
doimiyligiga asos hisoblanadi. 
Alohida tijorat banklari uchun bank resurslari tarkibiy tuzilishi turli 
xillik bilan farqlanadi. Bu uning o‗ziga xos xususiyatlari bilan 
 
 
Mijoz 
 
 
Bank 
3. kredit va foiz to‘lovi 
1. pul mablag‗lari 
2. kredit ajratish 

---

104
tushuntiriladi. Ikkita tijorat banki resurslarining tarkibiy tuzilishi 
quyidagi ma‘lumotlar bilan xarakterlanadi. 
5-jadval 
Bank resurslari tarkibi 
Ko„rsatkichlar 
Bank №1 Bank №2 
1. O‗z mablag‗lari – jami, jumladan 
17.4 
19.2 
1.1. Ustav fondi 
3.9 
3.3 
1.2. Boshqa fondlar 
9.4 
13.2 
1.3. Joriy yildagi taqsimlanmagan foyda 
4.1 
2.7 
2. Jalb qilingan mablag‗lar – jami, jumladan 
82.6 
80.8 
2.1. Muddatli depozitlar 
76.9 
70.1 
2.2. Muddatsiz depozitlar 
4.3 
0.3 
2.3. Aholi quyilmalari 
0.3 
0.4 
2.4. Sertifikatlar, veksellar 
1.1 
- 
2.5. Banklararo kreditlar 
- 
10.0 
Yuqoridagilardan ko‗rinib turibdiki, alohida tijorat banklarning 
resurslari tarkibi sezilarli farq qilmaydi. Tijorat banklari resurslarining 
tarkibi biz yuqorida keltirib o‗tgan xulosa, ya‘ni bank resurslari tarkibida 
asosiy o‗rinni jalb qilingan resurslar egallashi to‗g‗risidagi fikrimizni 
tasdiqlaydi. Jalb qilingan resurslar ichida muddatli depozitlar 
salmog‗ining yuqori ekanligi banklar resurs bazasining barqaror 
ekanligidan dalolat beradi. 
Tijorat banklari resurslarini shakllantirishga quyidagi omillar ta‘sir 
ko‗rsatadi. Bular: 
- banklararo kredit bozorida Markaziy bankning faol ishtirok etishi 
va bu, o‗z navbatida, kredit riskini kamaytirishi; 
- iqtisodiyotda noto‗lovlar muammosining mavjudligi va kredit 
qaytarilmasligi 
oqibatida 
tijorat 
banklarining 
zarar 
ko‗rish 
imkoniyatining oshishi; 
- aholi qo‗lidagi omonatlarining o‗sishi; 
- korporativ qimmatli qog‗ozlar bozorining yetarli darajada 
rivojlanmaganligi v.b. 
Shunday qilib, bankning o‗z mablag‗lari va qarzga olingan yoki 
sotib olingan mablag‗lari yigindisi tijorat banklarining resurs bazasini 
tashkil qiladi. 
Xalqaro bank amaliyotida banklarning resurs bazasini shakllanti-
ruvchi asosiy manbalarga o‗z kapitalidan tashqari quyidagilar kiradi: 
- yuridik va jismoniy shaxslarning depozit hisob varaqalaridan 
qoldiqlari; 
105
- bank tomonidan yuridik shaxslar uchun muomalaga chiqarilgan 
veksellar va depozit sertifikatlar; 
- olingan banklararo kreditlar; 
- bank vakil tomonidan ochilgan «loro» depozit va valyuta hisob 
varaqasidagi mablag‗lar va boshqa manbalar. 
6-jadval