Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

 
3-
§
. Tijorat banklari faoliyatida risklarni boshqarish. 
 
Banklar faoliyatida risklarni boshqarish risklarni minimallashtirish 
va oldini olishda muhim ahamiyat kasb etadi. Bank risklarini 
boshqarishdan asosiy maqsad bankning aktiv va passivlarini 
boshqarishda bankning foydasi va uning likvidlilik hamda xavfsizligi 
o‗rtasidagi eng muqobil nisbatni ta‘minlash, ya‘ni risklar ta‘sirida 
yuzaga kelishi mumkin bo‗lgan yo‗qotishlarni minimallashtirishdan 
iborat. Risklarni samarali boshqarish bank faoliyatida yuzaga kelishi 
mumkin bo‗lgan ko‗p muammolarni hal qilishga yordam beradi. Risk 
darajasi turli sabab va omillarga qarab o‗zgarib turadi. Shu sabab 
banklar ham bozor munosabatlari, mijozlarning sifati, talabi va 
boshqalardan kelib chiqib o‗z aktivlari va passivlarining holati, bank 
xizmatlariga bo‗lgan talab va taklifdan kelib chiqib risklarni ham hisob-
kitob qilib faoliyatini olib borishi kerak. 
Risklarni boshqarish jarayoni quyidagilarni o‗z ichiga oladi: 
risklarni oldindan ko‗ra bilish, ularning taxminiy hajmi va ta‘sirini 
aniqlash, risklarning oldini olish yoki ularni minimallashtirish bo‗yicha 
chora-tadbirlar ishlab chiqish, ular ta‘sirida yuzaga kelishi mumkin 
bo‗lgan yo‗qotishlarning oldini olish v.b. Bu borada har bir bank 
617
risklarni boshqarish sohasida o‗zining strategiyasiga ega bo‗lishi lozim. 
Agarda bank riskli operatsiyani amalga oshirishga qaror qilsa, u 
oldindan mazkur operatsiyada qanaqa risklar bo‗lishi mumkinligini va 
ularni qaysi usullar bilan, qanday qilib boshqarishi mumkinligini ham 
bilishi lozim. Bizining respublikamizda tijorat banklari faoliyatida 
uchraydigan risklarni boshqarish bo‗yicha Markaziy bankning 2011-yil 
25 mayda tasdiqlangan ―Tijorat banklarining bank tavakkalchiligini 
boshqarishiga nisbatan qo‗yiladigan talablar to‗g‗risida‖gi nizom 
talablari asosida olib boriladi. Bu hujjat Markaziy bank tomonidan 
tijorat banklarining bank risklarini boshqarishiga qo‗yiladigan minimal 
talablar bayon etilgan va bank risklarini boshqarish deganda, bank o‗z 
faoliyatini yuritishi va bank operatsiyalarini o‗tkazishida paydo bo‗lishi 
mumkin bo‗lgan tavakkalchiliklarni aniqlash, ularning oldini olish, 
bartaraf etish, kamaytirish va ko‗rilishi mumkin bo‗lgan zararlarni 
boshqa moliyaviy vositalar orqali qoplash bo‗yicha bank tomonidan 
amalga oshiriladigan harakatlar majmuyi tushunilishi belgilab berilgan. 
Respublikada tijorat banklari tomonidan ular faoliyatida yuzaga 
keladigan risklarni boshqarishdan asosiy maqsad - bank omonatchilari 
va kreditorlari, aksiyadorlari manfaatlarini himoya qilish, bank 
tavakkalchiliklarini kamaytirish, bartaraf etish va oldini olish hamda 
bank faoliyatining yetarli darajadagi barqarorligini ta‘minlashdan iborat. 
Risklarni boshqarishning quyidagi elemenlari mavjud: 
1. Bank risklarini boshqarish bo‗yicha maxsus bo‗lim yoki 
boshqarmalar tashkil qilish. 
2. Risklarni boshqarish strategiyasini ishlab chiqish. 
3. Risklarni minimallashtirishga ta‘sir qiluvchi dastaglarni topish. 
4. Risklarni tahlil qilish asosida qarorlar qabul qilish v.b.
Ushbu 
elementlar 
O‗zbekiston 
Respublikasida 
faoliyat 
ko‗rsatayotgan banklar faoliyatida ham o‗z aksini topgan. Bank 
risklarini boshqarish sohasida tijorat banklari quyidagi talablarni amalga 
oshirishlari zarur: 
bank faoliyati va uning atrofidagi muhitning o‗ziga xos 
xususiyatlarini hisobga oluvchi, aniq ifodalangan va hujjatlashtirilgan 
tavakkalchiliklarni boshqarish siyosatini ishlab chiqish;