Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

ichki faktoring (domestic factoring) 
deyiladi.
 
Eksportyor va importyor va bank yoki faktor turli mamlakatlarda bo‗lib,
mamlakatlararo faktoring munosabatlari yuzaga kelsa, bu 
xalqaro 
faktoring
(international factoring) 
hisoblanadi. Faktoringning bu 

---

504
turida eksportyor bank yoki faktoring kompaniya bilan global tsessiya 
shartnomasini 
tuzadi 
va 
eksportyorning 
barcha 
yoki 
ba‘zi 
importyorlaridan uning to‗lovlarini undirish huquqini faktorga o‗tkazadi. 
Faktoringning u yoki bu turini qo‗llash mol sotib oluvchining pul 
mablag‗lariga bo‗lgan ehtiyoji va banklarda bank resurslarining 
yetarliligiga, faktoring operatsiyaning risk darajasiga bog‗liq. Shu va 
boshqa sabablardan kelib chiqib faktoringning qiymati, u bo‗yicha 
komission va foiz to‗lovlarining miqdori past yoki yuqori bo‗lishi 
mumkin.
 
 
3-
§
. Faktoring xizmati bo„yicha shartnoma va uning tarkibi 
Dunyo amaliyotida faktoring xizmatlarining narxi 2 elementga 
bog‗liq: 
1) Xizmat ko‗rsatish uchun haq – komission to‗lov. U o‗rtacha 
schyot-faktura narxining 0,5–3,0 %ini tashkil qiladi, ammo ba‘zi 
hollarda bu to‗lov 5 %gacha ham boradi.
 
2)
 
Berilgan kredit mablag‗lari uchun haq – bankning kredit 
bo‗yicha foiz stavkasi. Uning miqdori mijoz tovar hujjatlarini bankka 
taqdim qilib, pul mablag‗larini bankdan olgan kundan boshlab to mol 
sotib oluvchidan pul kelib tushishigacha bo‗lgan vaqt ichidagi 
mijozning kundalik debet saldosi miqdoriga qarab belgilanadi. Ushbu 
davr mijozning bank kreditidan foydalangan davri – kreditning muddati 
hisoblanadi. 
Faktoring xizmati mijoziga shartnoma asosida ko‗rsatiladi. 
Shartnomada, albatta, bankning mol yetkazib beruvchiga regress huquqi 
borligi yoki yo‗qligi ko‗rsatiladi. 
Regress huquqiga ega bo‗lgan shartnomada bank mol yetkazib 
beruvchiga bergan uning hujjatlarini to‗lab berish bo‗yicha majburiyati 
va to‗langan mablag‗larini qaytib olish huquqiga ega va, aksincha, 
regress huquqiga ega bo‗lmagan shartnomada bank to‗lanmaslik riskini 
o‗z zimmasiga oladi. 
Jahon amaliyotida faktoring operatsiyalari bo‗yicha chegaraviy 
summalarni belgilashning uch xil usuli mavjud: