Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

 
 
4-
§
. Tijorat banklarining faktoring operatsiyalari va ularning 
o„tkazilish tartibi 
 
Respublika tijorat banklari tomonidan faktoring operatsiyalari 
«O‗zbekiston Respublikasida tijorat banklari tomonidan faktoring 
operatsiyalarini olib borish tartibi» to‗g‗risidagi nizom talablari asosida 
amalga oshiriladi. 
Banklar tomonidan faktoring xizmatini ko‗rsatishda sotib olingan 
majburiyatlarning to‗lovini ta‘minlash muddati 90 kundan oshmasligi va 
mol yetkazib beruvchi va to‗lovchi 2-kartotekaga ega bo‗lmasligi kabi 
shartlari qo‗yiladi. Ushbu muddatda to‗lovi amalga oshirilmagan 
majburiyatlarni qonunchilikda belgilangan tartibda undirib olish 
choralari ko‗rilishi shart. 

---

506
• to‗lovchi to‗lovni to‗g‗ri o‗z vaqtida amalga oshirmaganda 
ko‗riladigan choralar; 
• shartnoma shartlarini buzganliklari uchun tomonlar javobgarligi; 
• faktoring bo‗limiga operatsiyalar bo‗yicha shikoyat muddatlari; 
• kelishuvning amal qilish muddati; 
• kelishuvning bekor qilinish shartlari va boshqalar. 
Faktoring shartnoma yoki kelishuvda bank va mijoz huquq va 
majburiyatlari ko‗rsatib o‗tiladi. 
Bank majburiyatlari: 
- unga taqdim etilgan qarzdorlik majburiyatlarini o‗z vaqtida 
to‗lash; 
- mijozga hisob-kitoblarning xolati to‗g‗risida yoki yuzaga kelgan 
ma‘lum to‗lovchilar bilan qiyinchiliklar to‗g‗risidagi axborot taqdim 
etishi ko‗rsatiladi. 
Mijoz majburiyatlari: 
* bankka barcha yetkazib bergan tovarlar yoki ko‗rsatilgan 
xizmatlar haqidagi hujjatlarni, shuningdek, mol yetkazib beruvchi tovar 
va xizmatlarni aktseptlagani to‗g‗risidagi hujjatlarni, shartnoma shartlari 
hamda tovar miqdori va sifati to‗g‗risidagi hujjatlarni; 
* tovar va xizmatlarni sotib oluvchilari bilan mavjud bo‗lgan 
kelishmovchiliklarni o‗z vaqtida bartaraf etishi; 
* bankka nomaqbul o‗zgarishlar to‗g‗risida o‗z vaqtida ma‘lumot 
berishi, ular bankning faktoring operatsiyalariga ta‘sir etish doirasini 
belgilashi; 
* arbitrajda ishlarni ko‗rib chiqishda bank bilan birga ishtirok etishi 
lozim. 
Faktoring operatsiyalari bank balansida aks ettirilib, debet tomonida 
bank yetkazib beruvchiga to‗lagan summa, kredit tomonida esa mol 
yetkazib beruvchi bankka to‗lagan summa aks ettiriladi. 
Har yili bankning faktoring bo‗limi ishlarni amalga oshirish 
bo‗yicha keyingi moliyaviy yil uchun reja tuzadi. Unda keyingi yil 
uchun taxmin qilinayotgan faktoring operatsiyalar hajmi, rejalashtirilgan 
miqdorlar, kreditlarni taqdim etish va ularni to‗lash shartlari, faktoring 
operatsiyalarini ko‗paytirish uchun foydadan o‗tkazmalar miqdori va 
boshqalarni rejalashtiradi.
Faktoring bo‗limlari bosh bankda hamda bank filiallarida tashkil 
qilinishi mumkin. Uning faoliyati bank ma‘muriyati tomonidan kuzatilib 
boriladi. 
503
layoqatlilik darajasi yuqori, to‗lamaslik riski minimal bo‗lgan hollarda 
qo‗llaniladi. Shuning uchun faktoringning bu turi ishlab chiqarish 
korxonalarini mol sotib oluvchi tomonidan to‗lamaslik riskidan himoya 
qiladi, ammo bank riskini oshirishi mumkin.