Jahon tarixi

26-§.  Fransiyada  Ikkinchi  imperiyaning 
o‘rnatilishi
Iyul  monarxiyasi.  1815-yilda  hokimiyati  yana  qayta 
tiklangan  Burbonlar  sulolasining  vakili  Lyudovik  XVIII 
Napoleon tarafdorlaridan o‘ch  ola boshladi.  Ko‘plab har- 
biylar  otib  tashlandi.  Butun  hokimiyat  eski  o‘rta  asr  feodal 
tuzumi tarafdorlari qo‘lida to ‘plandi. Aholining atigi bir foiziga 
yaqini  saylov  huquqiga  ega  bo‘ldi.  Burjuaziya,  hunarmandlar, 
ishchi  va  dehqonlarga  saylov  huquqi  berilmadi.
1824-yilda  Lyudovik  XVIII  vafot  etdi.  Taxtni  ukasi  Karl  X 
egalladi.  U  o ‘z  hokimiyatini  yanada  mustahkamlashga  uri- 
nib,  1830-yilda  mamlakat parlamentini tarqatib yubordi.  Ayni 
paytda  yangi  parlamentga  o ‘tkaziladigan  saylovda  saylov  hu- 
quqining  yanada  cheklanishini  m a’lum  qildi.  Bu  esa  Parij 
shahrida  inqilob  boshlanishiga  olib  keldi.  Uning  harakatlan- 
tiruvchi kuchlari buqaziya,  ishchilar,  hunarmand va talabalar 
bo ‘ldi.  Inqilobning maqsadi Fransiyada respublika tuzumini o ‘r- 
natish edi.
Fransiya  qiroli  Karl  X  inqilobdan  qo‘rqqanidan  chetelga 
qochib  ketdi.  Hokimiyat  yirik  burjuaziya  —  bankirlar,  yirik 
sanoatchilar  va  katta  yer  egalari  qo‘liga  o ‘tdi.  Ular  mo- 
narxiyani  saqlab  qolishga  urindilar.  Buning  asosida  monarxiya 
va  respublika  tarafdorlarining  bir-biriga  yon  berib,  o ‘zaro 
m urosada  yashashlariga  erishish  m aqsadi  yotardi.  Shu 
maqsadda  taxtga  Burbonlarning  qarindoshi  orleanlik  Lui  Fi­
lipp  o‘tqazildi.  Shu  yo‘l  bilan  monarxiya  saqlab  qolindi.  Bu 
hodisa iyul oyida ro ‘y  berganligi tufayli tarixga «Iyul monarxiyasi» 
nomi bilan kirdi.  Uning davrida mamlakat yangi Konstitutsiyasi
98

---

qabul  qilindi.  Yangi  Konstitutsiyada  so‘z,  matbuot,  yig‘inlar 
o‘tkazish  erkinliklari  e’lon  qilindi.  Saylovchilar  uchun  yosh 
va  mulk  senzlari  kamaytirildi.  Konstitutsiya  qirol  hokimiyatini 
chekladi,  ayni  paytda,  parlamentning  rolini  oshirishni  ko‘zda 
tutuvchi  moddalar  kiritildi.