Jahon tarixi kafedrasi

Balandtepa (Pop) qadimiy shahri. Hozirgi shu nomli shahardan 2 km janubda Sirdaryo o‘ng qirg‘og‘ida qadimgi shahar xarobasi va uning qabristoni joylashgan (Namangan viloyati). YOdgorlik ilmiy adabiyotlarga “Beledtepa” (mahalliy aholi Munchoqtepa-Ayrtom shahri deb ataydi) nomi bilan kirgan. Munchoqtepa 1948 yili iyul oyida A.N. Bernshtam rahbarligidagi Pomir-Oloy ekspeditsiyasi qatnashchilari tomonidan aniqlangan. YA’ni, Pop yaqinidagi kamida 10 kv. km hududda har xil davrga taalluqli yodgorliklar tizimi aniqlanadi (Bernshtam A.N., 1952. S. 237-247). YOdgorlikda turli yillari M.E.Voronets, V.I. Sprishevskiy, I. Ahrorov ishladilar. 1983 yili O‘zbekiston Respublikasi FA Arxeologiya institutining M.X. Isomiddinov boshchiligidagi alohida otryadi yodgorlik rejasini oldi va kichik hajmda qazishma o‘tkazdi. 1987 yildan boshlab B.X. Matboboev Sirdaryo bo‘yidagi bir necha yodgorliklar (Balandtepa, Munchoqtepa, Qirq Xujra, Langarbobotepa va boshqalar) o‘rganilmoqda. Asosiy e’tibor Pop shahri tarixini tadqiq etishga qaratildi. Arxeologik izlanishlar Pop shahrini paydo bo‘lishi va rivojlanish bosqichlarni tahlil etish uchun yangi materiallar berdi. Bu topilmalar Balandtepani nafaqat Pop shahri, balkim butun Farg‘ona tarixi uchun muhimligini ko‘rsatmoqda. Arxeologik materiallar eramizning I-VIII asrlarini qamrab oladi. Shahar tarkibiy jihatdan quyidagi qismlardan iborat:

1. Ark - Balandtepaning janubiy-Sharq tomoni, deyarli yarmi buzilib ketgan.

2. Ichki shahar (yoki keyinroq Shahriston) - Balandtepaning shimol va shimoliy-g‘arb tomoni, uning shimol, g‘arb va janub tomonlari buzilib ketgan. Ark bilan shahriston (xos shahar) o‘rtasida qadimgi xandak o‘rnida chuqur jarlik paydo bo‘lgan.

3. Tashqi shahar (yoki keyinroq Rabod) - Balandtepadan shimol va g‘arbdagi xudud (yoki Munchoqtepa - Ayrtom shahri, Temirqasmoqtepa deb ham yuritiladi). Undan o‘rta asrlarga oid materiallar aniqlangan. Hozirda buzilib ketgan va o‘rnida “Krovlya” kooperativi g‘isht zavodi faoliyat ko‘rsatmoqda.

3a. Bu qism shartli shahar qabristoni (Munchoqtepa I, II) deb ajratildi.

Balandtepada 5 ta qazishma va bir necha stratigrafik shurflari solindi.

Keyingi yillarda muallif tomonida to‘plangan materiallar va oldin ishlagan arxeologlarning ma’lumotlari hisobga olgan holda Pop shahri tarixini tubandagicha davrlashtirish taklif etiladi.