Jahon tarixi kafedrasi

14-mavzu: So`nggi o`rta asrlar O`rta Osiyo shaharlari urbanizatsiyasi.

Reja:

1. Antik va ilk o`rta asrlar shaharlarining shakllanishi.

2. Farg‘onaning o‘rta asr shaharlarining yuksalishi.

Asosiy qism:

Antik va ilk o`rta asrlar shaharlarining shakllanishi. Antik davrda (miloddan avvalgi IV – milodning IV asrlari) Farg‘ona vodiysi O‘rta Osiyoning ijtimoiy-iqtisodiy hayotida katta ahamiyat kasb etgan. Ayniqsa, Qadimgi Farg‘ona Davan podsholigida (mil.avv. IV – milodning III asri) jamiyatning barcha jabhalari rivojlanish bosqichiga kiradi va bu narsa sun’iy sug‘orishga asoslangan haydalma dehqonchilikda, chorvachilikda kuzatiladi. Moddiy madaniyat namunalari hunarmandchilikning ko‘plab sohalari ravnaq topganidan dalolat beradi. Natijada, ishlab chiqaruvchi kuchlar rivoji va iqtisoddagi yuksalish shaharsozlik madaniyatining gullab-yashnashiga sabab bo‘ladi. Tarixiy manbalardan ma’lumki, bu davrga kelib Farg‘ona aholisining 25% shaharlarda yashagan. Eramizgacha bo‘lgan 136-128 yillarda Farg‘onaga kelgan Xitoy elchisi va sayyohi CHjan Szyan “Davanda 70 dan ortiq kichik va katta shaharlar bor” deb aytib o‘tadi (Bichurin N.YA., 1950. S. 149, 187). Bu xabarlarni arxeologik qazishmalar tasdiqlabgina qolmay, ularni yangi ma’lumotlar bilan to‘ldiradi. Hozirda arxeologlar Davan podshosi davriga oid o‘nlab yirik yodgorliklarni aniqlanganlar va ular so‘zsiz Xitoy manbalarida tilga olingan shaharlar qatoriga kirgan. Bularga SHo‘rabashot (maydoni 70 gektar, Qirg‘iziston respublikasining Jalolobod viloyati O‘zgan shahri yaqinida joylashgan), Yangibozor (10 ga, O‘sh viloyati Novqat tumani), Kalamishtepa (15 ga, Markaziy Farg‘ona Sharqiy tegrasi), Mingtepa (38 ga, Marhamat shahri yaqini, Andijon viloyati), Quva (12 ga, Farg‘ona viloyati), Balandtepa (9 ga, Namangan viloyati), Uchqo‘rg‘on (24 ga), Oqtepa (12 ga), Qaynovotlar (15 ga, Namangan viloyati) kiradi. Buyuk Ipak yo‘lining shakllanishi ham Davan podsholigi gullagan davrga to‘g‘ri keladi. Ushbu qit’alararo xalqaro savdo yo‘lining So‘g‘diyonadan to Xitoy imperiyasi chegaralarigacha bo‘lgan xududi Farg‘ona tasarrufida bo‘lgan. U yo‘l xavfsizligini, karvonlarni oziq-ovqat, transport hayvonlarini em-xashak bilan ta’minlagan, yo‘l ko‘rsatuvchilar va tarjimonlar etkazib bergan.