Jahon tarixi 11 1-§. "Sovuq urush"ning boshlanishi

Pahlaviy – Eronda 1925-1979 yillarda hukmronlik qilgan sulola.Asoschisi-Rizoshoh Pahlaviy. Vorisi – Muxammad Rizoshoh Pahlaviy-oq inqilob tashkilotchisi, uning natijasida sanoati yuqori rivojlangan mamlakatlardan biriga aylangan. Mamlakatda diktatorlik tuzumini o’rnatgan.1979 yil inqilobda ag’darilgan.
1978-yilning sentyabri boshla­rida Eronning qariyb barcha shaharlarida ommaviy namo­yishlar bo’lib o’tdi. Tehron va boshqa 11 yirik shaharlarda harbiy holat joriy etildi. Noyabr boshlarida shohga qarshi norozilik chiqishlari yangi kuchga kirdi. 5 noyabrda butun Tehronni yong’inlar qoplab oldi. Shu kunlarda shohni faqat uncha katta bo’lmagan harbiy guruh va SAVAKgina qo’llab turdi. Karter shohni AQSHga ta’tilga kelishga taklif etdi. 1979-yilning 16-yanvarida shoh Eronni umr­bod tark etdi. Norozilik chiqishlariga shialar yo’lboshchisi Oyatullo Humayniy rahbarlik qildi. U mamlakatni "chet ellik kofIrlar"ning buzg’unchi ta’siri­ga yo’l ochib bergan shoh islohotlariga qarshi va’z qildi. 1964-yilda mamlakatdan quvib chiqarilgandan so’ng uning shaxsiy o’chi ham yo’q emas edi. 1979-yil 11 fevralda Tehronda umumiy qurolli qo’zg’olon boshlandi. U shoh jo’nab ketgandan so’ng omma ustidan nazoratini yo’qotgan diniy doiralar buyrug’i va ishtirokisiz boshlandi. Qo’zg’olonni so’l kuchlar yo’lboshchilari - Tude partiyasi qoldiqlari va Eronda respublika tuzumini qaror toptirishga intilgan turli partiyalar vakillari ko’tardi. 12-fevralda qo’z­g’olonchilar tomoniga har­biy qismlar ham o’tdi. Inqilob g’alaba qozondi. Biroq qo’zg’olonchilar ku­rash olib borayotgan vaqtda shia yo’lboshchilari nafaqat shohga, balki so’l kuchlarga ham qarshi bo’lgan huku­matni shakllantirdi. 1979-yil 15-fevralda Tehronga Oya­tullo Humayniy yetib keldi, u "islom inqilobi"ning yo’l­boshchisi deb e’lon qilindi. U o’zini islom pod­shohligini o’rnatish uchun yuborilgan 12-imom (mah­di) deb e’lon qildi. Ruhoniyat hokimiyat organlarini to’liq o’ziga bo’ysundirdi. Mamlakatni islomlashtirish dasturi amalga oshirila boshladi.