Jahon soliq modellarining o’ziga xos xususiyatlari Amerika modelida

AQSHda soliq tizimi va O’zbekiston Respublikasi soliq 
tizimi bilan solishtirma tahlili 
 
Barcha rivojlangan mamlakatlarning soliq tizimlari ko’pgina umumiy 
hususiyatlarga ega va ayni paytda bir-biridan farq qiladi.  
Hozirgi 
kunda 
Amerika 
Qo’shma  Shtatlari  soliq  tizimi 
takomillashgan  bo’lib,  bunda  soliqlar  faqatgina  budjetni  to’ldirish,  ya’ni 
fiskal funksiyani bajaribgina qolmay, balki iqtisodiy rivojlanishning asosiy 
tayanch elementlariga aylanadi.  
AQSH  soliq  tizimi  uch  darajali  bo’lib,  ular:  federal,  shtat  va  shahar 
soliqlariga  bo’linadi.  AQSH  moliya  tizimining  asosiy  bo’g’ini  federal, 
hukumatning  budjet  mexanizmi  hisoblanadi.  Yirik  va  doimiy  tushumga 
ega  bo’lgan  soliqlar  federal  budjetga  yo’naltiriladi.  AQSHning  70% 
daromad va harajatlari federal budjet hissasiga to’g’ri keladi.  

250 

 
Federal budjet daromadlarining asosiy qismini to’g’ri soliqlar tashkil 
etadi. Shtat va mahalliy hukumat budjetlariga egri soliqlar ko’proq tushadi.  
Shtat  soliqlari.  Har  bir  shtat  budjeti  federal  budjetga  bog’liq,  lekin 
ular  o’z  soliq  tizimiga  ega.  Shtatlar  budjetining  asosiy  qismini  jismoniy 
shaxslardan  va  korporatsiyalar  daromadidan  soliq  egallaydi.  Federal 
budjetni  asosiy  qismini  jismoniy  shaxslardan  olinadigan  daromad  solig’i 
hisoblanadi.  Jismoniy  shaxslarning  barcha  daromadlari  quyidagilardan 
tashkil  topgan:  ish  haqi;  tadbirkorlik  faoliyatidan  olingan  daromadlar; 
nafaqa va pul yordami; belgilangan summadan yuqori bo’lgan daromadlar; 
qimmatbaho qog’ozlardan olingan daromadlar va boshqalar. Mol-mulk va 
qimmatbaho  qog’ozlarni  sotishdan  kelgan  daromadlar  maxsus  soliq  bilan 
yoki  shaxsiy  daromad  tarkibida  soliqqa  tortiladi.  Soliqqa  tortilmaydigan 
daromad  hamma  uchun  imtiyoz  bo’lib  hisoblanadi  va  soliqqa 
tortilmaydigan  minimumdan  tashqari  nafaqalar  fondi  badallari,  shtat 
hukumatiga  to’lanadigan  badallar,  mahalliy  soliqlar,  shtat  va  mahalliy 
boshqaruv  organlarining  hukumati  chiqargan  qimmatli  qog’ozlar  foizlari, 
aliment summalari, tabiiy xizmat harajatlari chegirib tashlandi.