Jahon siyosiy-mafkuraviy ta’limotlar fanining ob’ekti, perdmeti, maqsad va vazifalari. Reja

11.5. U. Okkam siyosiy karashlari. P. Abelьyarning cherkov mafkurasi, ortodoksal sxolastikaga munosabati. Eritiklar mafkurasi.

Urta asrlar Garbiy Evropa siyosiy - mafkuraviy taьlimotlar tarakkiyoti jarayonida U. Okkam siyosiy karashlari muxim urinni egallaydi.

Uilьyam Okkam naminalizm falsafasining yirik vakili bulib, uning tugilgan va vafot etgan yillari xakida anik maьlumot yuk. 1285 – 1350 yillarda yashagani taxmin kilinadi (ayrim manbalarda u yashagan yillar 1285 – 1349 y. va 1266 – 1308y. deb kursatiladi). U Angliyadagi Okkam shaxarchasida tugilib usdi. Oksford universitetda taxsil oldi va shu universitetda iloxiyatdan dars berdi.
U. Okkam iloxiyat magistri darajasigacha kutarilgan olim. Uning talabalar bilan olib boadigan mashgulotlari uta kutarinki ruxda va baxsli tarzda utar edi.
Okkam uzining « Petr Lombarskiy nasixatlariga sharxlar », « Mantik majmuasi », « Diolog », « Papa xukumdorligiga oid sakkizta savol », «Brevilokviem » va « Benedikt XII karshi » asarlarida asosan falsafiy xamda ijtimioiy – siyosiy karashlarini ifoda etgan.
U erkin fikrlash kobiliyatini ijtimoiy – siyosiy risolalarida, papa bilan bulgan ochik baxslarida tulik namoyish etadi. U Injilda ifoda kilingan fakirlik, kanoat goyalarin ximoya kildi, papaning dunyoviy xokimiyatga bulgan intilishini koralab chikdi. « Xokimlikni odamlarning uzlari uylab topishgan, xukumronlikni uz istaklari bilan maydonga keltirishgan » ¹, - deydi Okkam.
Okkamning fikricha, jamiyatda fakat papaning fikri ustuvor bulmasligi kerak, xakikiy dindor xolislik va olloxga sadokat nuktai nazari bilan xar bir masalaga yondoshadi. Jamiyatda ayrim kimsalarning farovon yashashi


^{1. Xakikat manzaralari 96 mumtoz faylasuf. T. « Yangi asr avlodi ». 2007 y. 219 – bet.}
shu jamiyat tarakkiyotini bildirmaydi.
U. Okkam uzi yashab turgan jamiyatga tankidiy kuz bilan karaydi, turli nufuzga ega bulgan, kup toifali feodal jamiyatiga uzining salbiy munosabatini bildiradi. Ammo bu jamiyat muommolarini xam xal etaolmaydi.
Okkam xamisha uz fikri kanday bulmasin, uzining xak ekanligini isbotlashga intilgan, doimo uz eьtikodida mustaxkam turaolgan faylasuf edi. Ana shu sobitligi uchun 1323 yilda Oksford universiteti kantsleri bilan janjallashib koladi. Kantsler faylasuf xakida bir kator ayblar yozilgan xabarnomani papa Ionn XXIIga junatadi. Turt yil bexuda Avinon ibodatxonasi turmasida umrini utkazgan Okkam kamokdan kochadi va Germaniya imperatori Lyudvig IX Bavarskiy xuzuridan panox topadi. U umrining oxirigacha Myunxenda yashab koldi.
Uilьyam Okkamning goyalari Garbiy Evropa ijtimoiy – siyosiy tafakkur tarakkiyotiga katta taьsir kursatdi. Reformatsiya arboblari , xususan, M. Lyuter uning goyalaridan keng foydalanishdi.