«jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar»

 
§ 6.3. Xitoy EIH modeli xususiyatlari
Xitoy mamlakati – o’zining rivojlanishi, tarixi va mukammalligi, ishbilarmonligi borasida 
faqatgina bizning Respublikamiz ishbilarmonlari uchun emas, balki butun dunyo ishbilarmonlari uchun 
ham sirli bir mamlakat bo’lib qolmoqda. SHu bila birga xozirda bu mamlakat dunyoda iqtisodiy 
o’yg’onish va rivojlanish sohalarida ham muvaffaqiyatga erishmoqda. Fikrimizning dalili sifatida shuni 
2
Колесов В.П., Кулаков М.В. Международная экономика: Учебник. - М.: ИНФРА-М, 2008. - 474 с. 

---

19 
aytib o’tmoqchi edik – ki Xitoyning YaMMsi xozirgi kunda deyarli AQSHning YaMMsi bilan tenglashib 
qolganyu Bu ko’rsatgichga esa asrlardirki xech qaysi mamlakat iqtisodiyoti yaqinlasha olmagan. 
Erkin iqtisodiy xududlarni tashkil etish Xitoy Xalq Respublikasida Xitoy Kommunistik partiyasi 
tomonidan 1979 yilning o’rtalarida ko’rib chiqilgan. Tashkilotchilarning fikriga ko’ra erkin iqtisodiy 
xududlar “tashqi dunyoga oyna” bo’lishi kerak edi. Xozirgi kunda Xitoy Xalq Respublikasida tashkil 
etilgan erkin iqtisodiy xududlar dunyodagi eng omadlilaridan biri bo’lib xisoblanadi. 
Xozirgi kunda Xitoy Xalq Respublikasida 5 ta maxsus erkin iqtisodiy xududlar faoliyat 
ko’rsatmoqda. SHulardan uchtasi: SHenьchjenь, CHjuxay va SHanьtou Butun Xitoy Xalq vakillari 
yig’ilishining Doimiy komissiyasi qarori bilan 1980 yilda tashkil etilgan bo’lib, Guandun provintsiyasida 
faoliyat ko’rsatmoqda. O’sha yilning oktyabrь oyida Futszyanь provintsiyasida Samenь erkin iqtisodiy 
xududdi tashkil etildi. Beshinchi iqtisodiy xudud bo’lib xisoblangan Xaynanь provitsiyasi – Bututn 
Xitoyts Xalq Vakillari yig’ilishining 7 – chaqiriq 1 – sessiyasi qaroriga asosan 1988 yilning aprelь oyida 
tashkil etilgan. 
§ 6.4. O’zbekistonda erkin iqtisodiy xududlarni tashkil etish imkoniyatlari va mavjud istiqbollar 
tahlili 
Erkin iqtisodiy xududlarini tashkil etishda mamlakatimizda ham bir qator ishlar olib borilmoqda. 
Eng asosiylari sifatida 1996 yil 25 aprelьda qabul qilingan “erkin iqtisodiy xududlari” to’g’risidagi 
qonun, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Navoiy viloyatida erkin industrial-iqtisodiy zona tashkil 
etish to’g’risida”gi Farmoni (02.12.2008 y. N PF-4059) kabilarni keltirish mumkin. 
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov tashabbusi bilan Navoiy shahri xalqaro 
aeroporti hududida MDH mamlakatlarida birinchi bo’lgan “Navoiy” erkin industrial-iqtisodiy zona 
tashkil etilmoqda. Erkin industrial-iqtisodiy zonaning muvaffaqiyatini belgilovchi eng muhim jihatlardan 
biri – bu uning yonida joylashgan transkontinental intermodal xab bo’lib, u 2009 yil yanvaridan buyon 
yuk tashish bo’yicha dunyoda yetakchi sanalgan “Korean Ayr” kompaniyasi tomonidan boshqarilmoqda.
SHuningdek, "Navoiy" erkin industrial-iqtisodiy zonada ro’yxatdan o’tgan xo’jalik yurituvchi 
sub’ektlarga quyidagilar ruxsat etildi:
ular o’rtasida tuzilgan shartnomalar va kontraktlar bo’yicha hisob-kitob va to’lovlarni EIIZ 
hududida xorijiy valyutada amalga oshirish;
O’zbekiston Respublikasi rezidentlari bo’lgan boshqa xo’jalik yurituvchi sub’ektlar tomonidan 
yetkazib berilgan tovarlar, bajarilgan ish va xizmatlarning haqini erkin almashtiriladigan valyutada 
to’lash;
eksport va import qilinadigan tovarlar uchun haq to’lash va hisob-kitob qilishning ularga qulay 
shartlari va shakllaridan foydalanish.
Umuman “Navoiy” EIIZ O’zbekistonda faoliyatini boshlagan dastlabki tajriba bo’lib, uning qanday 
rivojlanishi albatta mamlakatimiz iqtisdiyotida juda katta rolь o’ynaydi.