«jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar»

§ 9.2. Rivojlanayotgan mamlakatlarning xalqaro
tovar almashinuvida tutgan o’rni va roli 
An’anaviy tovarlar eksporti hajmini kengaytirish borasidagi ko’pchilik muammolarga qaramasdan, 
rivojlanayotgan mamlakatlarning jahon eksportidagi umumiy ulushi asta-sekinlik bilan o’sib bormoqda. 
SHuningdek, u 1987 yildagi 22% o’rniga 1992 yilga kelib 24,7% ga yetgan edi. 1993 yilda 
rivojlanayotgan mamlakatlarning eksportini fizik hajmi, sanoati rivojlanayotgan mamlakatlarda 1,2 % ga 
qisqarganiga qaramasdan, yana 10% ga ortgan edi. Rivojlanayotgan mamlakatlarda jami eksportni 
tarkiblashtirish jarayonlari ham sodir bo’lmoqda. SHuningdek, rivojlanayotgan mamlakatlar eksportidgi 
sanoat mollarining ulushi (rangli materiallarni hisobga olganda) 1991 yilda 57,7% ga yetgan edi. 
Rivojlanayotgan mamlakatlarning eksportidagi sanoat mollarining ulushi ham usib bordi. Agar u 
1970 yilda – 7,6% ni tashkil etgan bo’lsa, 1980 yilda 11% ni , 1991 yilda 19,5% ni , 1995 yilda 25%, 
2003 yilda esa 30%ni tashkil etgan edi. Xullas,jaxon xo’jaligida 90 yillar rivojlanayotgan 
mamlakatlarning jahon eksportidagi ulushi doimiy o’sishlik tendentsiyasiga ega, bo’lganligi bilan 
xarakterlanadi. 
Sayyohlik ko’p yillardan buyon, rivojlanayotgan mamlakatlar uchun xorijiy valyutalar tushumining 
asosiy manbalardan biri bo’lib qolmoqda. Misr uchun turizm sohasidan kelayotgan daromad xorijiy 
mamlakatlarda vaqtinchalik band bo’lgan misrlik ishchilar hisobidan keladigan valyutalar va xorijiy 
yordamlardan keyingi uchinchi o’rinni egallaydi. So’nggi yillarda turizm Turkiyada yuqori sur’atlar bilan 
rivojlanib bormoqda. Bu ko’rsatkich turizmning umum jahon miqyosidagi 4% li o’sish ko’rsatkichi bilan 
taqqoslanganda, yiliga 8%ni tashkil etadi. Turkiya ko’proq milliy iqtisodiyotning turizm tarmog’ini 
dinamik rivojlanishi bilan farq qiluvchi besh mamlakat qatoriga kiritilgan. SHu narsa kutilmoqdaki, 2005 
yillarning oxiriga borib Turkiya sayyoxlikdan tushadigan daromadning o’lchami bo’yicha dunyoda 
oltinchi o’rinni egallashi bashorat qilinmoqda.