«jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar»

Osiyo-Tinch Okeani mintaqasi davlatlarining iqtisodiy hamkorlik tashkiloti
shu hududdagi
20 
dan ortiq mamlakatni (Yaponiya, Filippin, Tailand, Bruney, Yangi Zellandiya, Gonkong, Xitoy, 
Avstraliya) birlashtirgan bo’lib, bu davlatlar hissasiga jahon mamlakatlarining yalpi milliy mahsulotini 
23-24% i, jahon savdosining 40-42% i va dunyo aholisini 40-41% i to’g’ri keladi. Bu hamkorlik 
tashkilotiga a’zo bo’lgan davlatlar 1991 yilda Osiyo zonasida erkin savdoni rivojlantirish va savdo 
sohasidagi samaradorlikni yanada ko’tarish maqsadida 15 yilga (2005-yilga qadar) savdo chegaralarini va 
chegara bojlarini bekor qilish to’g’risida qaror qabul qilishgan. hozirgi kunda Osiyo-Tinch okeani 
mintaqasi davlatlari jahonning ko’plab mintaqalarida moliyaviy ishlarni rivojlantirish, vositachilik, 
axborotlashtirish va shuningdek transport xizmatlarini kengaytirish ishlariga o’z hissalarini qo’shib 
kelmoqdalar.
Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlarning rivojlanishida SHimoliy Amerikaning uch 
yirik davlatini 1994 yilning 1 yanvarida birlashishi (NAFTA davlatlari) muhim ahamiyatga egadir. Bu 
mamlakatlar (AQSH, Kanada, Meksika) hissasiga jahon mamlakatlarining yalpi mahsulotining 31-32% i, 
dunyo aholisining 7-8% i to’g’ri keladi (NAFTA davlatlari hududida 370 mln.dan ortiq aholi yashaydi). 
Bu davlatlar tomonidan ishlab chiqarilgan yillik tovar va xizmatlar hajmi 7 trln. AQSH dollarini tashkil 
qiladi. NAFTA davlatlari ulushiga jahon savdosi umumiy hajmining 19-20% i to’g’ri keladi.
§ 8.4. Jahon mashinasozlik sanoati va uning rivojlanish xususiyatlari 
Hozirgi kunda dunyo mintaqasida ijtimoiy-iqtosodiy va siyosiy taraqqiyot yildan-yilga kuchayib, 
rivojlanib bormoqda. Ayniqsa, 60-70 - yillardan so’ng ro’y bergan ilmiy-texnika inqilibi ta’sirida Osiyo 
mintaqasi o’z taraqqiyot jabhasida yetakchi o’rinlardan biriga ko’tarildi. Yaqin kunlarga qadar uchinchi 
dunyo mamlakatlari hisoblangan Osiyoning ko’pgina rivojlanayotgan davlatlari endilikda jahon 
bozorlarida turli sohalar va tarmoqlar bo’yicha asosiy o’rinlarni egallashdi.
90-yillarning oxirlariga borib G’arbiy Yevropa avtomobillariga talab nisbatan kamayishi kuzatilgan 
(ya’ni 85%dan 79% ga). Buning asosiy sababi Osiyo materigidagi Yapon mashinalari G’arbiy Yevropa 
mashinalarini jahon bozorlaridan siqib chiqarayotganligi bilan izohlanadi. Yapon mashinalarining 
G’arbiy Yevropa bozorlariga ko’plab (11%dan 15%ga) kirib kelishi kuzatilgan. Yevropa Ittifoqi 
mamlakatlariga importdagi barcha cheklashlar olib tashlandi. Yaponiyaning “Toyota”, “Nissan”, 
“Xonda” kompaniyalarining Buyuk Britaniyada joylashgan sanoat korxonalarida 2000 yildan boshlab 
yiliga 1 mln. dona avtomobil ishlab chiqarila boshlandi. 1997 yilda SHvetsiyaning “Volьvo” kompaniyasi 
bilan Yaponiyaning “Mitsubisi Motors” kompaniyasi hamkorlikda tuzgan qo’shma korxonasi 200 ming 
dona mashina ishlab chiqaradi.