Jahon adabiyoti” fanidan yakuniy nazorat savollari “Belgamish” dostoni

. Klassitsizmning falsafiy va badiiy omillari.

Klassizm san'at tarixida haqiqatda mavjud bo'lgan badiiy usullardan biridir. Ba'zan "yo'nalish" va "uslub" atamalari bilan belgilanadi. Klassizm (fr. klassikizm, latdan. klassik- namunali) - 17-19-asrlar Evropa san'atidagi badiiy uslub va estetik yo'nalish.Klassizm Dekart falsafasida xuddi shu g'oyalar bilan bir vaqtda shakllangan ratsionalizm g'oyalariga asoslanadi. Klassizm nuqtai nazaridan san'at asari qat'iy qonunlar asosida qurilishi va shu bilan olamning o'zi uyg'unligi va mantiqiyligini ochib berishi kerak. Klassizmni faqat abadiy, o'zgarmasligi qiziqtiradi - har bir hodisada u tasodifiy individual xususiyatlardan voz kechib, faqat muhim, tipologik xususiyatlarni tan olishga intiladi. Klassizm estetikasi san'atning ijtimoiy va tarbiyaviy funktsiyasiga katta ahamiyat beradi. Klassizm antik san'atdan ko'plab qoidalar va qonunlarni oladi (Aristotel, Horace).Klassizm janrlarning qat'iy ierarxiyasini o'rnatadi, ular yuqori (odda, tragediya, epik) va past (komediya, satira, ertak) ga bo'linadi. Har bir janr qat'iy belgilangan xususiyatlarga ega, ularni aralashtirishga yo'l qo'yilmaydi. 17-asr 2-yarmi - 18-asr oxirlaridagi barcha falsafiy oqimlarda mavjud boʻlgan eng umumiy falsafiy tushunchalar. va klassitsizm estetikasi va poetikasi bilan bevosita bog'liq - bular "ratsionalizm" va "metafizika" tushunchalari bo'lib, bu davrning idealistik va materialistik falsafiy ta'limotlari uchun ham dolzarbdir. Ratsionalizm falsafiy ta’limotining asoschisi fransuz matematigi va faylasufi Rene Dekart (1596-1650) hisoblanadi. Uning ta’limotining fundamental tezisi: “Men o‘ylayman, demak, men borman” – o‘sha davrning ko‘pgina falsafiy oqimlarida “Karteziylik” umumiy nomi (Dekart nomining lotincha variantidan – Karteziy) bilan birlashgan holda amalga oshirildi.Mohiyatan, Bu idealistik tezisdir, chunki u g'oyadan moddiy borliqni olad

121. 
     . Klassitsizm adabiyotida janr, obraz va uslub masalasi.
     

K.da adabiy janrlar "oliy" va "past" tarzda tasniflanib, ular orasiga qatʼiy chegara ham qoʻyilgan. "Oliy" janrga tragediya, epopeya va qasida kiritilgan, ularda davlat xayoti, tarixiy voqeahodisalar, miflar tasvirlangan va ularning asosiy qahramonlari qumondonlar, davlat boshliqlari, mifologik personajlar, din peshvolari boʻlgan. K.ning "past" janriga esa komediya, satira va masal kiritilgan. Boʻlarda urtahol insonlarning kundalik hayotidan olingan voqea-hodisalar tasvirlanishi koʻzda tutilgan. Har bir janr orasida shu kabi aniq farqlar boʻlgan. Yuksak va past, tragik va komik holatlar tasvirining aralashib ketishiga yoʻl qoʻyilmagan.
K. uslubida qurilgan meʼmoriy kompozitsiyalarda meʼmorlik orderlari tizimi muhim rol oʻynadi. K. meʼmorlari koʻpincha order va ularning nisbatlari hamda shaqllarini antik davrdagiga xos koʻrinishda ifodalashga harakat qildilar. K. meʼmorligida shaqllar jiddiy va sipo, fazoviy kenglik yechimining aniqligi hamda meʼmorlikda ishlatilgan unsur (kolonna, pilyastr, friz, karniz va boshqalar)larning aniq, ritmga boʻysunganligi, rang va shaql ritmining aniqligi bilan harakterlanadi. K. uslubida qurilgan bino interyerlari (xona, dalon, zal va boshqalar) ham oʻz badiiy yechimi bilan ajralib turadi. Xonalarda qoʻllanilgan rang, shaql va chiziqlar "aql bilan tartibga keltirilganligi" oʻziga xosdir. Sipo, jiddiy ishlangan bezaklar qam undagi jiddiylik va vazminlikka xalaqit bermaydi.

122.