Jadal usulda anor yetishtrishning vazifalari

Kompostlarda ishlov berish ikki guruhga bo‘linadi: Passiv va faol.
Passiv kompostlash usullari tabiiy sharoitlarda organik chiqindilarni g‘aram
shaklida saqlashga asoslangan. Harorat, namlik va ultrabinafsha nurlari kabi
ekologik omillar etarlicha vaqt ajratib, kompostlash jarayonini rag‘batlantiradi va
patogen mikroorganizmlar, begona o‘tlar va tuzlarning miqdorini pasaytiradi.
Ushbu yondashuvga eng katta to‘siq, bu juda uzoq vaqt talab etadigan va bu
jarayonning amalga oshirilishi uchun zarur bo‘lgan vaqt. Bu vaqtni aniqlash juda
qiyin. Kerakli vaqt miqdori iqlim, mintaqa va mavsumga, shuningdek,
ishlatiladigan go‘ng va organik chiqindilarning manbaiga va turiga bog‘liq. Ushbu
noaniqliklar tufayli passiv kompostlashni qayta ishlash tavsiya etilmaydi (Rasm
50). Faol kompostlash usuli bilan kompost to‘pi (g‘arami) shamollatish uchun teztez ag‘darilib yoki havoda yetarli kislorod (ayerobika) sharoitlarini saqlab turish
uchun shamollatiladi. Harorat va namlikning miqdori kuzatiladi va kerak
bo‘lganda, kompostlash uchun optimal namlik va to‘g‘ri uglerod: azot nisbati
olinadi. G‘aram isitish to‘xtaganida kompostlash jarayoni tugallanadi. Tegishli
sharoitlarda fermentatsiya jarayonida hosil bo‘ladigan yuqori harorat nisbatan
qisqa vaqt ichida patogenlarning ko‘pini yo‘q qiladi.
Organik go‘ng, agar mavjud bo‘lsa, ayniqsa, sug‘oriladigan ekinlarda har 3
yilda bir marta 50 kg daraxtga tavsiya etiladi.
.
2.4. Anorni parvarishlash agrotexnikasi
Anor ko’chatlari shunday qalinlikda o’tqazilishi kerakki, bunda ularning
maksimal darajada yuqori hosil berishi, mevalarning sifati yaxshi bo’lishi, shuningdek shamolga, garmselga va sovuq hamda qora sovuqlarga chidamli bo’lishi, tuproqni ishlash va daraxtlarni parvarishlash ishlarini mexanizatsiyalashtirish imkonini berishi lozim.
Boqqa o’tqazilgan ko’chatlarning tutishi, yosh daraxtlarning o’sishi, hosilga kirish vaqti, hosildorligi, uzoq yashashi tashqi muhit omillariga bog’liq bo’ladi. Yerni ekishga tayyorlash uni tekislash, haydash, o’g’itlash va boshqalardan iborat. Bog’ barpo qilishdan oldin ekilgan ekinlarning ham ahamiyati katta.
Maydonlar sug’orilgandan keyin plantajli plugda ag’darib haydaladi. Haydash oldindan gektariga 30-40 t go’ng, 120-150 kg hisobida fosforli o’g’it solinadi. Bog’ barpo qilishdan oldin yer ko’chat o’tqazishga sifatli tayyorlan-gandagina o’simliklar sog’lom va baquvvat rivojlanishi mumkin.
Bog’ barpo qilinadigan maydonlarda rejalash ishlari tugallanishi bilanoq chuqurlar qazishga kirishiladi. Kuzda chuqurlar ko’chat o’tqazishdan ikki hafta
ilgari, bahorda o’tqazilganda esa kuzda yoki ekishga 2 hafta
qolganda bahorda kovlanishi mumkin.
Chuqurlarning diametri og’ir tuproqli yerlarda o’ralarning chuqurligi 45-50 sm va yengil tuproqli yerlarda 60-70 sm gacha bo’lsa, o’tqazilgan ko’chatlarning ildizlari tezroq tiklanadi, yangi ildizlar ko’proq paydo bo’lib, chuqur qatlamlariga kiradi. Chuqur qazilarkan ust qismidagi unumdor tuproq bir tomonga, pastki tuproq boshqa bir tomonga qo’yiladi. Kovlangan chuqurlarga bir qism bog’ tuprog’i + bir qism chirigan go’ng + bir qism qum aralashtiriladi va chuqurning
tagiga tashlanadi.
Anor bog’ini barpo etishning muhim bosqichlaridan biri bu ko’chatlarni tanlashdir. Ko’chatni tanlashda quyidagi xususiyatlarni hisobga olish kerak: ekiladigan nav shu joyning iqlimi va tuproqlari uchun mos bo’lishi kerak; ko’chatlar payvandlangan, tekis va bir yoshli bo’lishi kerak; ko’chatlar kasallik va zararkunandalardan holi bo’lishi kerak; ko’chatlarning ildizi va tanasida jiddiy shikastlanishlar bo’lmasligi; ko’chatlarning markaziy lider qismi baquvvat va yon ildizlari yaxshi rivojlangan bo’lishi kerak; ko’chatlar qishki tinim davriga kirish uchun tayyor bo’lishi kerak; tanasi nihoyatda ingichka va qalin bo’lgan ko’chatlar tanlanmagani ma’qul; tashish vaqtida yoki ekish joyida uzoq vaqt davomida ildizlari ochiq qolib ketgan ko’chatlarni tanlamagan afzal; iloji bo’lsa, sertifikatlangan ko’chatlardan foydalanish kerak va albatta, unda yorliq bo’lishi kerak.
Ekish oldidan ko’chatlarning ildizi tuproqqa mol go’ngi aralashtirib tayyorlangan atalaga botirib olinadi. Bu ildizlarni qurib qolishdan saqlaydi. Buning uchun ariq yoniga chuqur qaziladi va unda «atala» tayyorlanadi. «Atala»ga
botirilgan ko’chatlar ekila boshlanadi.
O’zbekistonning iqlim sharoiti va tashkiliy ishlarga qarab, anor ko’chatlari odatda kuzda yoki bahorda ekiladi. Kuzda ko’chatlarni ekish xazonrezgilikdan
keyin noyabr oyi boshlaridan boshlanib, qora sovuqlar tushgunga qadar davom etadi. Bahorda esa ko’chatlar kurtak yozgunga qadar, tuproqning holatiga qarab, ya’ni janubiy hududlarda 20-25 martgacha, shimoliy hududlarda 10-15
aprelgacha ekish mumkin. Ko’chatlar ekilishidan oldin albatta, novdalari qirqilishi kerak. Tananing pastki qismidagi yon novdalar olib tashlanadi va ko’chatning yuqori qismi 80-120 sm balandlikda kesiladi. Bir-biriga chirmashgan, singan,
shikastlangan ildizlar olib tashlanadi.
Chuqur kovlanganda daraxt o’tqaziladigan nuqtani yo’qotib qo’ymasligi va to’g’ri chiziq bo’ylab ekilishini buzmaslik uchun uzunligi 1,5-2 m, eni 10-15 sm uch joyi o’yilgan ko’chat o’tqazish taxtasidan foydalaniladi.
Ekilgan ko’chatlarning payvand qilingan joyi tuproq sathidan taxminan 10 sm balandlikda bo’lishiga e’tibor berish kerak. Agar payvandlangan joy tuproq tagida qolib ketsa, ko’chatning rivojlanishi to’xtaydi va bir oz vaqt o’tgach,
quriy boshlashi mumkin. Shamol ko’p bo’ladigan hududlarda ekilgan ko’chatlarga zarar yetmasligi uchun ko’chatning yoniga tirgak tiqib ko’chatga bog’lab qo’yiladi. Ko’chat ekish belgilangan yerda chuqur kavlanayotganda uning bir tomonga
og’ishib ketmasligi uchun ekish taxtachasi qo’yiladi. Quyosh salbiy ta’sir o’tkazmasligi uchun, payvandlangan joyi janub tomonga qaratib ekilishi kerak.
Xulosa
Xo’jalik uchun qimmatli belgilarga ega bo’lgan xom-ashyo o’simliklarini har tomonlama chuqur o’rganish borasida o’rganish ilmiy-tadqiqot institutlari tomonidan amaliy izlanishlar olib borilmoqda. Xo’jalik uchun qimmatli belgilarga ega bo’lgan xom-ashyo o’simliklaridan foydalanishda, ularning bioekologik xususiyatlarini o’rganish muhim ahamiyatga ega vazifalardan hisoblanadi.
Ona zaminimizning ana shunday inomlaridan sanalgan anor aytish
mumkinki, donasidan po‘chog‘igacha sihatimizni tiklab, quvvatimizga quvvat
qo‘shuvchi mevalar sirasiga kiradi.
Farg‘ona tuproq–iqlim sharoiti uchun mos bog‘ turlaridan biri bo‘lgan anorchilikni iqtisodiy jihatdan tahlil qilib ko‘rgan fermer xo‘jaliklari va tadbirkorlar anorchilik bilan shug‘ullanishga kirishib borayotganlik-laridan yangi anorzor bog‘lar ko‘lami sezilarli darajada ortib bormoqda .
O‘zbekiston sharoitida anor kech kuzda xashak, qamish bilan yopiladi va bahorda ochiladi. Ko‘chatlar 15-17 daraja sovuqqa chidasada izg‘irin 20 gradusga etsa, yer ustki qismi, ya’ni tanasini sovuq urib ketadi.
Sovuq 10-15⁰S ga yetganda anorning yer usti organlari kuchli zararlanadi. Sovuq 18-20⁰S ga yetganda, uning yer usti organlari ildiz bo‘yinchasigacha sovuqdan zararlanadi. Qishda anor tuproqga ko‘miladi. (oktyabr oxiridan boshlab). Mart oylarining boshidan boshlab ochiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Sh.Mirziyoev. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. Toshkent. 2017.
   
2. 
   Sh.Mirziyoev. Erkin va farovon, demokratik o‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent. 2016.
   
3. 
   Sh.Mirziyoev. Qonun ustuvorligi va inson manfatlarini ta’minlash-yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. Toshkent. 2017.
   
4. 
   O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016 yil 12 apreldagi “Meva-sabzavot, kartoshka va poliz mahsulotlarini xarid qilish va ulardan foydalanish tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” PQ-2520-sonli qarori
   
5. 
   O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harkatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-4947-sonli farmoni.
   
6. 
   O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoevning 2017 yilning 22-23 iyun kunlari Farg‘ona viloyatiga qilgan tashriflari chog‘idagi ma’ruzasi.
   
7. 
   Bo’riev X.Ch, Jo’raev R.J, Alimov O.A. «Meva – sabzavotlarni saqlash va ularga dastlabki ishlov berish». Toshkent: «Mehnat», 2002. 51-68 b.
   
8. 
   Shaumarov X.B. Yaxshidan bog’ qolar. Toshkent, O’qituvchi. – 37-38 b.
   
9. 
   Normaxmatov R., Vakil M.M. Anorchilik istikbollari.- // O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi. – Toshkent, 1997, - № 6.
   
10. 
    Ostonaqulov T.E., Narzieva S.X., G‘ulomov B.X.. Mevachilik asoslari. Toshkent 2011 yil.
    
11. 
    Ribakov A.A., Ostrouxova S.A. O’zbekiston mevachiligi. Toshkent:
    “O’qituvchi”, 1981. 29-33 b.
    
12. 
    Sahobiddinov S.S. O‘simliklar sistematikasi. Toshkent, “O‘qituvchi”, 1976.
    
13. 
    Usmanov A.U. Yovvoyi meva daraxtlari.T.: «O‘zbekiston». 1979.
    
14. 
    Yusupov T.Q. Anorni yashil qalamchadan ko‘paytirish. T.: UzNIINTI, 1981.
    
15. 
    Xamidov A. va boshqalar “O‘zbekiston o‘simliklari aniqlagichi” Toshkent O‘qituvchi 1997.