Жабборов, Рустам 100 жумбоқли ҳикоя / Рустам Жабборов. Тошкент: Янги

МАДРАСАДА ЙЎҚОЛГАН ПУЛ
Самарқанддаги мадрасалардан бирида, бир ҳужрада 
тўрт нафара талаба истиқомат қилишарди. Ўша пайтлар-
да вақф ҳисобидан талабаларга оз миқдордаги нафақа 
тўланар, бундан ташқари ҳамхоналар дарсдан бўш пайт-
ларида бозорга чиқиб, одамларнинг юмушларини ба-
жариб, тирикчилик учун беш-тўрт танга орттиришарди. 
Талабалар ўзаро келишиб, ҳар ҳафта орттирган пул-
ларидан бир қисмини алоҳида битта хумчага ташлаб 
қўйишарди. Кундалик харажатлардан ташқари, фавқу-
лодда ҳолларда пул зарур бўлиб қолганда, кимдир ўз 
қишлоғига бориб келишига тўғри келиб қолса, ким-
нингдир тоби қочиб қолса, ана шу жамғарилган пулдан 
ишлатиларди. 
Кунларнинг бирида ҳамхоналар навбатдаги даромад-
дан ажратилган улушларини қўшиш учун ҳалиги хум-
чани беркитилган жойдан олишди-ю, ҳайратдан донг 

---

Рустам Жабборов
186
қотишди. Хумча бўм-бўш эди. Кимдир унинг ичидаги 
ҳамма пулларни гумдон қилганди. Талабалар бир-бири-
га анграйганча қотиб қолишди. 
Хумча беркитилган жойни шу тўртовлондан бошқа 
биров билмасди. Хонанинг калити ҳам фақат шу тўрт 
ҳамхонада бор эди, холос. Ҳужра ҳеч қачон очиқ қол-
дирилмасди. Демак, шуниси аниқки, пулни шу тўрт ки-
шидан бошқа ҳеч ким олмаган. 
Талабалар узоқ бош қотириб, улар учун анча қадрдон 
бўлиб қолган бир мударрисни ёрдамга чақиришди. Му-
даррис ҳолат билан батафсил танишиб чиқиб, ўз ҳуж-
расига йўл олди. Кечқурун у қўлида тўрт ўрам ип олиб 
келди:
– Раҳматли бобом жуда дами ўткир мулла эдилар, 
– деди мударрис ўрамларни ҳар бир йигитга биттадан 
тарқатаркан. – «Суф» десалар, сув тескарисига оқарди. 
Ул зот менга ҳам ана шу илмларидан оз-моз ўргатганлар. 
Мен ҳозир мана бу ипларга бобом ўргатган усулда дам 
солиб келдим. Бу ипни кечаси қўйнингизда солиб, ҳар 
бирингиз алоҳида ҳужрада тунайсиз. Эрталаб уйғонгач, 
ипларни ўзимга қайтарасиз. Ким пулни ўғирлаган бўлса, 
ўшанинг қўлидаги ип бир қаричга узайиб қолади. Шун-
дан ўғрининг кимлигини аниқлаймиз. 
Шундай дея, мударрис йигитларни биттадан алоҳида 
ҳужрага жойлаштириб чиқди. 
Эртаси куни у талабаларни яна бир жойга жамлади. 
Уларнинг қўлларидаги ип ўрамларини олиб, ҳар бирини 
синчиклаб қараб чиқди ва йигитлардан бирининг била-
гидан тутди:
– Бу ишингиз яхшимас, биродар, бировнинг ҳақидан 
ҳазар қилмоқ лозим. Қани, олган пулингизни дарров 
жойига қўйиб қўйинг!
Ҳалиги талаба қизариб бўзариб, пулни ростдан ҳам 
ўғирлаганини тан олди. 
Айтинг-чи, мударрис қўллаган усулда қандай сир бў-
лиши мумкин?

---

187
«
100 жумбоқли ҳикоя
»
Тўқсон еттинчи ҳикоя