Жабборов, Рустам 100 жумбоқли ҳикоя / Рустам Жабборов. Тошкент: Янги

ШОҲОНА ИЛТИФОТ
Воқеа ўтган асрнинг ўрталарида, Шарқдаги монархия-
га асосланган давлатлардан бирида юз берганди. 
Давлат раҳбари – қирол жуда олижаноб, мурувватли, 
бағри кенглиги билан ажралиб турарди. Юртда адолат 
ва барқарорлик ҳукм сурарди. Қонун посбонларининг 
ўз вазифасини сидқидилдан бажаргани боис, бу юртда 

---

135
«
100 жумбоқли ҳикоя
»
жиноятчилик ҳам жуда паст даражада эди. Мамлакат-
да ўлим жазоси ҳам бекор қилинган, энг оғир жиноятни 
содир этган кимса кўпи билан умрбод қамоқ жазосига 
ҳукм қилиниши мумкин эди.
Ҳар тўкисда бир айб деганларидек, қиролнинг ёши 
қирқдан ўтиб қолганига қарамай, ўғил фарзанди йўқ 
эди. Шу боис кечаю кундуз Яратгандан ўз мулкига муно-
сиб ворис беришни тиларди. 
Кунларнинг бирида қиролнинг илтижолари ўз ижо-
батини топди. Унинг кенжа хотини паҳлавондек ўғил 
туғди. Қирол бу воқеадан ўзини қўярга жой тополмай 
қолди. Ахир у ҳаётидаги энг катта орзусига эришган эди-
да! Бу хурсандчилик унинг ҳотамтойлигини янада оши-
риб юборди. Мамлакатнинг барча шаҳар ва қишлоқла-
рида валиаҳд шаҳзода туғилгани муносабати билан 
катта-катта зиёфатлар берилди. Хайрия тадбирлари 
ўтказилди. Хорижий давлат раҳбарлари унга устма-уст 
қутловлар жўнатишди. Мамлакат матбуоти ҳам бу олам-
шумул ҳодисани дунёга достон қилишди.
Бу мамлакатда ҳеч ким қиролнинг шоҳона илтифоти-
дан бебаҳра қолмади. Қирол маҳбусларни ҳам унутмаган-
ди. У одатда турли миллий байрамлар муносабати билан 
амнистия эълон қилар, аммо бу имтиёз фақат айрим тои-
фадаги, айби енгилроқ маҳбусларга нисбатан қўлланарди. 
Бироқ, бу гал қиролнинг ҳиммати жўшиб кетди. Шу 
куниёқ қуйидаги мазмунда фармон чиқарди ва унга 
имзо чекди: 
«Мамлакатим ҳудудидаги барча қамоқхоналар-
да, зиндонларда сақланаётган маҳбусларнинг жазони 
ижро этиш муддатининг шу кунгача ўталмаган қол-
ган қисми тенг ярмига қисқартирилсин».
Фармон шу куниёқ матбуотда эълон қилинди. Ҳуку-
мат расмийлар фармон ижросига киришилди. Шу куни 
маҳбусларга оид ҳужжатлар қайта кўтарилди. Барча 
маҳбусларнинг жазо муддати қисқартирила бошлади: 

---

Рустам Жабборов
136
ўн йилга қамалганлар учун беш йил, бир йил озодлик-
дан маҳрум этилганлар учун олти ой... 
Фақат биргина кекса маҳбуснинг жиноят ишини 
кўриб чиқиш асносида муаммо юзага келди. Мамлакат-
даги минглаб маҳбуслар орасида фақат угина давлат-
га хиёнат қилганлик учун умрбод озодликдан маҳрум 
этилган эди. У умрининг 27 йилини ҳибсда ўтказганди. 
У айни пайтда кексайиб куч-қувватдан қолган бўлса-да, 
олий суд ҳукмига биноан то умрининг охиригача қа-
моқда қолиши лозим эди. 
Хўш, унга белгиланган жазонинг ўталмаган қисми 
қандай аниқланади? Ахир унинг қанча умри қолганини 
ҳеч ким билмаса? 
Бу масала ҳатто Ички ишлар вазиригача етиб бор-
ди. Фармонни бажариш барча учун бирдек вожиб. 
Ушбу фармон тайёрланаётганда ёхуд қирол унга имзо 
чекаётганида, бундай жумбоқ чиқиши мумкинлиги ҳеч 
кимнинг хаёлига келмаган. Энди фармон сабабли юзага 
келган бу мушкулотни қандай ечиш керак? Фармонни 
ижро этмасликнинг иложи йўқ. Аллақандай хоиннинг 
иши сабаб фармонга ўзгартиришни сўраб, қиролни бе-
зовта қилиш ҳам мантиққа тўғри келмайди. 
Шунда вазир маслаҳатчиларидан бири антиқа бир 
усулни таклиф этди. Бу усул ҳар қанча ғайриоддий 
кўринмасин, бир мунча оворагарчиликларни талаб эт-
са-да, уни ижро этишнинг бошқа йўли қолмаганди. Хул-
лас, амнистия ҳақидаги фармон юзасидан маҳбус чолга 
нисбатан антиқа қарор чиқарилди. 
Савол: Амнистия акти чолга нисбатан қандай тар-
тибда қўлланган? 
Етмиш иккинчи ҳикоя