Жаббаров, Юсупов



Download 4,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet77/87
Sana14.08.2021
Hajmi4,09 Mb.
#147103
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   87
Bog'liq
mexanika va molekulyar fizika

M
H
; suv uchun σ=0,073
M
H
. Harorat ko’tarilishi bilan sirt taranglik koeffitsiyenti 
kamayadi (91-rasm). 
 
f



130 
 
 
91-rasm 
 
Suyuqlik sirtini cho’zish uchun molekulyar kuchlarga qarshi ish bajarish kerak. 
Suyuqlik sirti qisqarayotganda molekulyar kuchlar ish bajaradi. Bu ishning kattaligini 
hisoblash  uchun  o’ng  tomoni  erkin  harakatlanadigan  simdan  yasalgan  П-shakldagi 
romdan  foydalanamiz.  Romni  sovun  eritmasiga  tushirilsa,  u  ikkala  tomondan  parda 
bilan  qoplanadi.  Sirt  taranglik  kuchi  sirtini  qisqartirishga  intilib,  l  uzunlikdagi  o’ng 
tomonini  (l-kontur  uzunligi)  ∆x-masofaga  siljitadi.
 
Suyuqlik  sirtining  qisqarishi
 
tufayli bajarilgan ish  
 
                  
S
x
l
x
F
A













2
                                (308) 
 
ga teng bo’ladi. 
 
92-rasm 
Ko’paytma 2 pardaning ikki yoqlama sirtiga tegishlidir.  
Sirt  taranglik  koeffitsiyenti  molekulyar    kuchlarning  suyuqlik  erkin  sirtining 
o’zgarishiga  bog’lanishini  xarakterlovchi  kattalik  bo’lib,  u  suyuqlikning  turiga  va 
tashqi faktorlarga bog’liq bo’ladi. 
 
 

 
 
           -suyuqlik  erkin  sirtining  birlik  yuzaga  kamayganda  molekulyar  kuchlar 
tomonidan  bajarilgan  ish  bilan  o’lchanadi.  Sirt  taranglik  kuchlarining  bajargan  ishi 
parda erkin sirtining potensial energiyasining kamayishi hisobiga hosil bo’ladi. 


131 
 
              Suyuqlik  sirtining  izotermik  ravishda  qisqarishi  uchun  o’tgan  sirt  potensial 
energiyasining  bir  qismiga  suyuqlik  sirtining  erkin  energiyasi  ∆E  deyiladi.  Shunga 
asosan 
 
                              

E = 

A = 

 

S                                               (309) 
 
           Suyuqlik  erkin  sirtining  kamayishi  bilan  bog’liq  ravishda    shu  energiya 
hisobiga ish bajariladi. 
           Suyuqlik  sirtining  pardasi  o’z  xususiyatiga  ko’ra  tortilgan  elastik  pardaga 
o’xshaydi.  Agar  parda  yassi  kontur  bilan  chegaralangan  bo’lsa,  uning  o’zi  yassi 
bo’lishga  harakat  qilayotib,  suyuqlikning  pastki  qatlamlariga  bosim  beradi,  qavariq 
shakldagi parda esa  ularni cho’zadi. Shunday qilib,  har qanday egri sirtga ega parda 
suyuqlikka  qo’shimcha  bosim  ko’rsatadi.  Agar  sirt  qavariq  bo’lsa,  bosim  musbat, 
agar botiq bo’lsa bosim manfiy bo’ladi. 
         Sferik  shaklga  ega  suyuqlik  sirti  ustidagi    qo’shimcha  bosimni  aniqlaymiz. 
Buning kichik sferik segmentini ajratib olamiz (93-rasm) 
Bu  segmentning  konturiga  qo’yilgan  sirt  taranglik  kuchlari  sferik  sirtning  hamma 
nuqtalarida  urinma  ravishda  yo’nalgan.  Δl  kontur  elementiga  qo’yilgan  Δf  kuchni 
qaraymiz. Bu kuch 
 
                                   

f = 

 

 

l,                                                           (310) 
 
ga teng.   -sirt taranglik koeffitsiyenti. Bu kuch OD radius bilan biror burchak hosil 
qiladi.  Bu  kuchning  ∆f
1
  tashkil  etuvchisi  OD  radiusga  parallel  yo’nalgan.  Bu  kuch  
∆S  segment  ostida  yotgan  suyuqlikni  siqadi,  ya’ni  musbat  bosim  hosil  qiladi. 
Rasmdan ∆f
1
=fsinα  ni olamiz yoki (310)ni e’tiborga olib   
 
                                ∆f
1
=
 sinα                                                        (311) 
ni hosil qilamiz. 
 
 
 
93-rasm 
 


132 
 
      Bu  kuch  ∆l  kontur  elementiga  qo’yilgan.  Shu  kabi  kuchlar  konturning  boshqa 
elementlariga  ham  qo’yilgan.  Shuning  uchun  butun  sferik  sirt  ∆S  ga  OD  radiusga 
parallel 
 

















n
i
i
i
n
i
i
i
n
i
i
l
l
f
F
1
1
1
1
sin
sin




                     (312) 
 
kuch  ta’sir  etadi. 



n
i
i
l
1
-shar  segmenti  ∆S  ni  chegaralovchi  konturning  uzunligi.  Bu 
kontur doiradan iborat. Doiraning radiusini r orqali belgilaymiz, u holda 



n
i
i
l
1
r



2

U vaqtda 
               
                                          (313) 
 
Rasmdan ko’rinadiki, 
R
r


sin
. Bu qiymatni (313) ga qo’yib 
 
                     
                                                        (314) 
 
ekanligini  topamiz.  Aar  bu  kuchni  segment  konturi  bilan  chegaralangan  tekislik 
yuzasiga  bo’lsak,  suyuqlik  sferik  sirtida  yuzaga  kelgan  qo’shimcha  bosim  ifodasini 
olamiz. 
 
 
 
 Demak                                             
                                                      (315) 
 
     Sirt qancha egri bo’lsa, uning radiusi shuncha kichik, binobarin qo’shimcha bosim 
shuncha katta bo’ladi. Har qanday shakldagi egri sirt ostidagi bosim 
 
                                                       (316) 
 
          Laplas  formulasi  yordamida  aniqlanadi.  Bu  yerda  R
1
  va  R
2
  lar  bir-biriga 
perpendikulyar  2  ta  normal  kesimlarning  egrilik  radiuslari. 
  -suyuqlikning  sirt 
taranglik koeffitsiyenti. 
 

Download 4,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   87




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish