Жаббаров, Юсупов



Download 4,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/87
Sana14.08.2021
Hajmi4,09 Mb.
#147103
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   87
Bog'liq
mexanika va molekulyar fizika

r
 ham kattalik, ham yo’nalish jihatdan o’zgaradi. 
Vaqt t  ning bir qiymatini belgilaymiz. Unga  radius-vektor 

r
  ning biror qiymati  mos 



 
keladi. Vaqtning ∆t kichik oralig’ida moddiy nuqta ∆S elementar yo’lni bosib o’tadi 
va shu vaqt oralig’ida radius-vektor ∆

r
 ga o’zgaradi. (8-rasm) 
 
 
8-rasm 
 
t
r



 nisbiy kattalik hosil qilamiz. ∆t ning yetarlicha kichik qiymatlarida ∆

r
 vektor 
ham miqdor, ham yo’nalish bo’yicha amalda o’zgarmay qoladi. Bu narsa shunga olib 
keladiki, ∆t nolga intilsa, 
t
r



 nisbat biror aniq qiymatga intiladi. Bu limit 
harakatlanayotgan moddiy nuqtaning vaqt t ning biror qiymatidagi υ tezligi deyiladi, 
ya’ni 
 
          
    
                                         (2) 
 Demak, tezlik deb vaqt  ∆t ning cheksiz kamayishida 
t
r



 nisbatga intiluvchi limitga 
aytiladi va (2) ni quyidagicha yozish mumkin: 
 
             
                                                       (3) 
 
Tezlik  vektor  kattalik.  Tezlik    vektorining    modulini    quyidagi  ko’rinishda  yozish 
mumkin: 
 
  υ=
                                      (4) 
 
∆t ning kamayishi bilan yo’l ∆S oshadigan aniqlik bilan 


r
 ga mos keladi. Shu 
mulohazaga asosan 
 
       
                                               (5) 
 
deb yozish mumkin. (4) ga ko’ra (5)  quyidagi ko’rinishda yoziladi:  
 


10 
 
     
                                            (6) 
 
∆t ning kichik qiymatlarida (6) ni quyidagicha ifodalash mumkin: 
 
               
                                                           (7) 
 
Moddiy nuqtaning butun bosib o’tgan yo’li S ni ∆t vaqt oraliqlarida bosib o’tgan ∆S, 
∆S
2
, ..., ∆S
n
 yo’llarning yig’indisidan iborat deb qarash mumkin: 
 











n
i
i
n
S
S
S
S
S
1
2
1
.....
..........
                          (8) 
 
 
(7) bilan mos ravishda ∆S
n
 yig’indilarining har birini taxminan quyidagicha ifodalash 
mumkin: 
 
                         
                                                     (9) 
 
(9)  da  taxminan  teng  belgisidan  tenglik  belgisiga  o’tilsa,  u  holda  (7)  va  (9)  larni 
hisobga olib (8) tenglamani quyidagicha yozish mumkin:  
 
              






n
i
i
i
t
t
S
1
0
lim

                                           (10) 
 
Mexanik harakatning eng oddiy ko’rinishi tekis harakatdir. 
 
Yo’nalishi  ixtiyoriy  bo’lib,  tezligi  miqdor  jihatdan  doimiy  bo’lgan  harakatga 
tekis  harakat  deyiladi.  Tekis  harakatda  (10)  hamma  υ
i
  lar  bir  xil  bo’lib  υga  teng 
bo’ladi. Umumiy ko’paytuvchi υ ni yig’indi belgisidan chiqarish mumkin: 
 
     












n
i
i
n
i
t
i
t
t
t
S
1
1
0
0
lim
lim


                      (11) 
 
Bu yerda 
t
t
n
i
i
i




- moddiy nuqtaning S yo’lni bosib o’tishi sarf bo’lgan vaqt. Shunday qilib 
 
                         
                                                (12) 
 
deb yozish mumkin. Bundan 
 
                        
                                                       (13) 
 


11 
 
ya’ni tekis harakatda tezlik moddiy nuqtaning vaqt birligi ichida bosib o’tgan yo’liga 
teng. Tezlikning o’lchov birligi 1m/s. 
 
Ba’zi  transport  vositalari  va  hayvonlarning  harakatlanish  tezliklari  1-jadvalda 
keltirilgan. 
1-jadval 

Download 4,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   87




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish