J. X. Ism ailova- ’zrfa, ’zbekiston tarixi davlat muzeyi direktori, tarix fanlari

8-modul. Qadim gi davr madaniyati
13-mavzu; Qadim gi davrning o‘ziga xos xususiyatlari
Q adim gi davrining bosqichlari. Qadimgi davr madaniyatining o ‘ziga xos 
xususiyatlari. 
Axm oniylar madaniyatining jahon madaniy taraqqiyotiga ta ’siri. 
G retciya 
va 
Rim 
madaniyatining jahon 
madaniy 
taraqqiyotiga 
ta ’siri. 
D ehqonchilikning rivoji. Omoch va so‘qa. Q o‘l tegirmoni. Sopol buyumlari ishlash 
texnikasi. 
A m fora,pifos. 
Shisha buyumlari 
ishlab 
chiqarish.Yunonlar va 
rim liklarda kitoblar. Papirus va pergament. Derazaoyna ixtirosi. 0 ‘rtaOsiyoning 
arxaik davr arxeologik yodgorliklari. O lrtaO siyoda ilk davlatlar,
14-m avzu; Q adim gi davr yodgorliklari va ularning o ‘rganilishi.
Q adim gi X orazm
yodgorliklari - K o‘zaliqir, Q al’aliqir, O ybuyirqal’a va 
D ingilji q o ‘rg ‘onlari. A rxaik davrda Surxondaryo yodgorliklari - Bandixon, 
Q iziltepa, K uchuktepa, Qashqadaryo yodgorliklari - Daratepa, Y erqo‘rg ‘on, U zunqir 
yodgorl iklari. A m udaryo xazinasi.
0 ‘rta 0 siy o d a ellinizm. Qadimgi Baqtriya, Sug‘diyona, Xorazm , F arg‘ona, 
C hoch va Iloqdaantik davr shahar va qishloqlari. Shahar m e’morchiligi.
7
I

---

H unarm andchilik taraqqiyotining o ‘ziga xos xususiyatlari. San’at, diniy e ’tqodlar 
va ularning aholi turm ush tarzida aks etishi. S k if va saklar m adaniyati-Evropa, 
A frika va O siyo qadim gi davri.
9-m o d u l. 0 ’r ta a s r la r d a v r i m a d a n iy a ti
1 5-m avzu: 0 ’r ta a s r la r d a v rin in g o ‘zig a xos x u su siy atla ri.
Ilk o ‘rtaasrlar davrida yuz bergan ijtim oiy, iqtisodiy, siyosiy va m adaniy 
o ‘zgarishlam ing arxeologik yodgorliklarda aks etishi. Ilk o ‘rtaasrlarda yer 
egaligining 
vujudga 
kelishi. 
K o ‘shklar.X unarm andchilik; 
kulolchilik 
va 
shishasozlik, to ‘qim achilik, m etallsozlik, zargarlik, duradgorlik. Ichki va tashqi 
savdo. Ilk o ‘rtaasrlarda shahar hunarm andchiligi. R ivojlangan o ‘rtaasrlar davri 
shaharlarining shakllanishi 
va rivojlanishi. Q uva. H unarm andchilikning 
turli 
y o ‘n alishlarida ishlab chiqarishni tashkil etish va ixtisoslashish jarayoni. 
R ivojlangan o ‘rtaasrlar davrida tovar-pul 
m unosabatlari. Islom dinining shahar 
m e’m orchiligiga ta ’siri; m asjidlar, m inoralar, m aqbara, karvon saroy, sardoba, 
xonaqoh v a boshqalar. Shahar obodonchiligi v a bozorlar. H unarm andchilik v a 
kulolchilikda yangi izlanishlar.
1 6 -m av zu : 0 ’r ta a s r la r d a v ri y o d g o rlik la ri va u la rn in g o ‘rg an ilish i.
M ingo‘rik, Shoxruxiya, C hilonzor O qtepasi, Y unusobod Oqtepasi,Varaxsha, 
Panjikent. K oroplastika. Ism oil Som oniy m aqbarasi. A ra b -o ta maqbarasi. Jarq o ‘ton 
m inorasi. V obkent m inorasi. R aboti M alik kavon saroyi. Tem uriylar davrida 
m adaniy 
taraqqiyot. 
Shaharsozlik 
va 
hunarm andchilik. 
K o ‘ksaroy, 
B o ‘stonsaroy.O q saroy. U lug‘bek rasadxonasi. B ibixonim m asjidi. Shohi Zinda.
1- m o d u l. E tn o lo g iy a fa n i n a z a riy a si
1 -m av zu : F a n n in g m o h iy a ti va k  p q ir r a li ijtim o iy g u m a n ita r fa n
s ifa tid a u n in g ta d q iq o t o b 'e k ti
M ustaqil fan sifatida E tnologiyaning paydo b o 'lish tarixi v a ijtim oiy 
fanlar tizim ida tutgan o 'm i. Turli ilm iy m aktablar va m am lakatlarda etnologik 
term inlar v a iboralar. «Etnologiya», «m adaniy antropologiya» tushunchalari 
haqida. Etnologiyaning turli yondosh fanlar bilan aloqalari. Etnoekologiya, 
etnosotsiologiya, 
etnopsixologiya, 
etnofolkloristika, 
etnoarxeologiya, 
etnozoologiya sohalari haqida. Fandagi asosiy uslub va metodlar. T arixiy v a 
zam onaviy E tnologiya ham da E tnologiyaning bugungi dolzarb m uam m olari.
Etnologiyani davrlashtirish. X alqona etnografik tushunchalar v a ulam ing 
ibtidoiy ja m iy a td a tutgan o 'm i. Etnologiyani m axsus ilm iy o'rganishgacha bo'Igan 
davr. F aktlam i y ig 'ish , ilm iy m a'lum otlarni qayta ishlash va um um lashtirish, 
dastlabki etnografik m ateriallam i yi ish jarayoni va m etodlari. Q adim gi v a o 'rta
asrlarga oid etnografik m ateriallar. B uyuk geografik kashfiyotlar ja ra y o n id a 
etnografik m ateriallam i yig 'ilish i. T arix va geografiya fanlarida etnografik 
m ateriallam i jam lanishi. X V III-asr v a X lX -asm in g birinchi yarm idagi etnografik 
tadqiqotlar. 0 'r t a O siyoga uyushtirilgan ekspeditsiyalar va sayohatlarda etnografik

---

m ateriallam ing yi ilishi. «Etnologiya» iboralarining kirib kelishi. Etnologik 
tadqiqotlarda tarixiy-qiyosiy metodlam ing shakllanishi.
X lX -asm ing ikkinchi yarmida Etnologiyaning mustaqil fan sifatida 
nam ayon b lishi. Etnologiyaning mustaqil fan sifatida paydo blish jarayonidagi 
ijtim oiy va ilm iy muhit.
X lX -asr ikkinchi yarmi va XX-asr birinchi yarmidagi etnologik ilmiy 
izlanishlar. Etnologiyadagi evolyutsion yo nalishiar (L.G. M organ, E. Taylor va 
boshq.). R ossiya Etnologiya (Etnologiya) maktabi va uning dune faniga qo'shgan 
hissasi (D.N. A nuchin, V.G. Bogoraz-Tan, Ch.Ch. Valixanov, N.N. Mikluxo- 
M akiay, G .N .Potanin, L.Y.Shternberg va boshq.). 
XX-asrni birinchi yarmida 
 r ta O siyoni  rgangan yirik mutaxasis olimlar (M .S.Andreev, S.P.Tolstov, 
A .L.Troitskaya, qozi Olim, L.P.Potapov, Ye.M .Peherova va boshq.) Amerikaning 
tarixiy E tnologiya m aktabi (F. Boas). A Q Sh psixologik maktabi (R. Benedikt) va 
boshqa psixologik kontseptsiyalar. Neoevolyutsionizm. XX-asming ikkinchi 
yarm idagi 0 'r t a O siyo va shu jum ladan  zbek xalqi Etnologiyasini rganish 
b yicha bajarilgan yirik tadqiqotlar. (O.A.Suxareva, K.Shoniyozov, T.A.Jdanko, 
V .B asilov, Q .Ism oilov va boshq.) XX -asr oxiri XXI-asr boshidagi etnogiya 
m aktablari 
va ilmiy kontseptsiyalar. Etnologiyadagi yangi qarashlar va 
m uam m olar.