J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari

zoriga kreditor sifatida chiqayotganligim izni va o ‘z im iz n in g im -
portim izdan ko'p eksport qilayotganligimizni biidiradi.
Bir tomondan, bir mamlakat ja m g ‘armasi undagi investitsiya­
lar miqdoridan ortiq ketadigan bo‘lsa, ortiqcha qism xorijga kredit
259

---

sifaticia beriladi. Boshqa mamlakatga ega o ‘sha mamlakat tovar-
lari va xizmatlarini sotib oiishi (import) uchun ortiqeha moliyaviy
rnablag1 kerak b o ia d i va Xn ijobiy qoldiqqa ega boMadi.
Boshqa tomondan esa, agar bizning investitsiyamiz o ‘z
jam g‘arrnalarimizdan ortib ketsa, ortiqeha investitsiyalar xorijiy
mamlakatlardan moliyalashtirilganligini anglatadi. Jalb etilgan
ushbu qarz m ablagiari hisobiga o ‘z eksportimizdan ko‘ra ko'proq
mahsulotni import qiiish imkonini beradi va Xn salbiy qoldiqqa
ega bo'ladi.
Xalqaro kapital oqim i bir qator shakllarda b o lis h i m um kin.
Kapital harakalidagi ijobiy qoldiq yuzaga kelsa, odatda m a m ­
lakat chet eldan qarz olgan hisoblanadi. Xuddi shunday, kapital-
ning xalqaro joylashuvi chet elliklar tomonidan o ‘sha mamlakat
aktivlariga ega b o l is h shaklida ham bo'lishi mumkin. Masalan,
yaponiyalik investorlar amerikadagi Rokrellerlar rnarkazini egal-
laganda. ushbu bitim natijasida AQSH t o ‘lov balansining kapital
harakati hisobi ijobiy qoldiqqa ega b o lg a n , lekin Yaponiyadan
qarz olmagan. Xorijliklar tomonidan mamlakatning ich ki qarz
majburiyallari (davlat obligatsiyalari va h.k.) olinganda, ya’ni
mamlakat chetdan qarz olganda ham, mamlakat ichidagi ak-
tivlarga ega l)o‘lganda ham, ularning ushbu mamlakat kapital]-
dan kelajakda olinadigan daromadga ega bo‘lish huquqi mavjud.