J kamolov, II. Ismoilov

А
ле
,
1=^ X r 

(1 .10)  ga  asosan,  nuqtaviy  q0  zaryad  atrofidagi  elektr  m aydon 
kuchlanganligi shu zaryad miqdoriga to ‘g‘ri va masofa (oraliq)ning kvadratiga 
teskari proporsional degan xulosa chiqadi.
1  3

---

а)
b)
10-rasm.
Agar elektr m aydon­
ning  r uzoqlikda olingan 
nuqtasida  kuchlanganlik 
E  b o ‘lsa,  2r  uzoqlikda 
kuchlanganlik 4 marta kam 
b o ia d i.
Kuch chiziqlari orqa­
li  tasaw u r  qilingan  turli 
elektr maydon m anzara- 
lari  10,  11,  12-rasmlarda 
berilgan.
Biror  uzoqlikda  joy- 
lashgan  +qx  va  + q2  zar- 
yadlarga nisbatan ixtiyoriy
0 
nuqtaga  +q  zaryadni 
keltiram iz,  uning  birlik 
miqdoriga  to £g£ri kelgan 
k u c h -v e k to rla r,  y a ’ni 
kuchlanganlik  vektorlari 
Ei  va  Ег  ikkita o £z radial 
yo'nalishida  mavjud bo£lib, ularning geometrik yig£indisi to £liq maydonning 
kuchlanganlik vektori  E   ni  beradi,  ya’ni
a)
b)
11-rasm .
E  =  E]  + E i
( 1. 11)
(13-rasm).  +q  zaryadni  + q  zaryad  o £zidan  itaradi  (13-b  rasm ),
-   q 2  zaryad  esa o £ziga tortadi  (13-a rasm).  Bu ikki vektor kuchlanganlar 
b ir  vaqtda  t a ’sir  etib,  +q  ikkala  ta ’sirning  natijalovchi  ta ’siri  ostida 
b o ia d i. Ana shu umumiy yigindi ta ’sirning son qiymati 
ular orasidagi
burchak a   deb  olinsa,  (1.11)  dan
12-rasm.
£  = л/£,2  + 2ExE2cosa + E 22  (1.12)
lar ustiga chizilgan parallelogrammning diago- 
nali bo'yicha yo£nalgan bo'ladi.
1  4

---

?, 
ь  
г  
Ь
13-rasm.
Agar  zaryadlar  joylashgan  nuqtalar  ko‘p  b o iib ,  ularning  ixtiyoriy 
biror nuqtadagi kuchlanganliklari  J , , £ 2 , £ 3 ,•••£„ b o isa, yig‘indi vektor 
kuchlanganlik:
E  = E ,  + E 2  + ...+ £ „ 
( 11 3 >
Natijaviy  kuchlanganlik  vektorining  tashkil  etuvchi  kuchlanganlik 
vektorlarining geom etrik yigindisiga teng b o iish i superpozitsiya prinsipi 
deyiladi.
SI da F=\  N  va q= \  С b o isa ,  ya’ni  1  Kulon zaryadga  1  N yuton kuch 
ta ’sir etsa,  shu nuqtadagi kuchlanganlikning qiymati kuchlanganlik birligi
N
deb qabul  qilinadi, ya’ni  SI da  E  = 1  — .