J kamolov, II. Ismoilov

 j
04kazgich
b)
0 ‘tkazgich 
*6
 !■+■ +  +  +  •*  +  +  +  + 
-
6
‘
*6
" T
- i
  )  r T
_ 
1
 
_
dielektrik
It, t
+ 
L 
+
+
1
1-  “
=J
0 ‘tkazgich
v)

---

C
7
+
  dan  chiqqan  kuch  chiziqlarining 
bir  qismi  dielektrikning  tartibga  tushgan 
zarralarin in g  m anfiy  zaryadlari  bilan 
bog£lanib, 

  li plastinagaborib yetmaydi, 
b o gianm ay  kolgan  kuch  chiziqlarigina 
manfiy zaryadlangan plastinaga borib yetadi.
Dielektrikka bog‘langan kuch chiziqlar 
E 0
F  =
ga  teskari  yo‘nalishda 
kuch-
ь ь 0
langanlikni  hosil  qiladi. 
Dielektrikdagi 
natijaviy  k u ch lan g an lik  
E   =  E 0  - E K
 
b o ‘ladi.  Ikkinchi  tom ondan 
cr
  dan  chiqqan  ham m a 
E 0
  kuchlanganlik 
elektrostatik induksiyaga teng, 
s 0E 0  = D
  shuning uchun
E
 = 
E 0  -  E
K, 
D
  = 
E
 (1 
+4nx)=E +4nxE
Agar  dielektr  kondensator  qoplamasiga  tegib  tursa, 
a  +
  va  cr
K,  <
j
_
  va 
zaryad  zichliklari  bir-biriga  juda  yaqin  b o ‘ladiki,  ularning  birgalikdagi 
ta ’siri  o ‘tkazgich  —  dielektr bir-  biridan  cr '= cr  — cr  sirt  zaryad  zichligi 
bilan  ajralib  turgan  b o ia d i.  Bu  zichliklar  (zaryadlar)  ga  maxsus  nom lar 
berilgan:  ex'— effektivyoki umumiy;  cr^.  — bogiangan yoki qutblangan; 
s
—haqiqiy (aslida  ozod)  zaryad  sirt  zichligi.  Bu  yerda  maydonni  aniqlaydi,  haqiqatan  dielektrikdagi  hosil  b o iad ig an   maydon 
kuchlanganligi:
s
gE =  D -
e
0E
k
  =k  =
cj
'
Demak,
£  =  — , 
D  = a
 
(1.43)
£ 0
Agar  dielektrik  silindrik  shaklda  b o isa ,  uning  elem entining  asos  yuzini 
d Sdeb,
  undagi zaryad  miqdori 
d q - G K dS
  yuzadagi zaryad bilan uzunlik 
(silindr  balandligi)  /  ning  ko'paytm asiga  teng  deb  olinsa,  silindrning 
elektr  m om enti 
d M t
d M
 (  = 
d  q 1
  = cr 
к  I dS
b o ia d i.  / 
d S
  = 
d V
  silindr  hajmi  b o ‘lgani  uchun 
d M t  = o K d V
  hajm 
birligiga to ‘g‘ri kelgan elektr momentiga qutblanish vektori 
r
 deb yuritiladi:
3  5
7
35-rasm.

---

(1.44)
hajm  birligiga  to ‘g‘ri  kelgan  silindrning  elektr  m om enti  son  jihatdan 
qutblanishdagi  zaryadlarning  sirt  zichligiga  teng  ekan.  Shunday  qilib, 
tekshirish  kerak:
K o‘pchilik dielektriklar uchun qutblanish vektori kuchlanganlikka propor­
sional 
p  =  x   E e Q,
 bundagi 
x   —
  elektrlanish koeffitsiyenti b o ‘lib,  uning
qiymati dielektrikning tabiatiga bog£liq.  Qutblanish vektorining qiymatini 
elektr siljishi 
D
 ifodasiga kiritsak,
D  =  E
e
0  +
e
0
x
  E   = e 0(\ + x )  E   \ + x =  e
  va 
D  = 
e e
0 E
 
(1.46)