J kamolov, II. Ismoilov

47-§.  Elektronning  chiqish  ishi
M etall ichidagi erkin elektronlarning energiyasi katta bo'ladi, shuning 
uchun bu  elektronlarning  tezligi  metall  sirtiga tom on yo‘nalganda,  ular 
metalldan tashqariga chiqib ketishi mumkindek ko‘rinadi.  Biroq odatdagi 
tem peraturalarda metallar o ‘z-o ‘zidan elektronlarni chiqarmaydi.  Erkin 
elektronlar  metall  ichida  tutib  turilar  ekan,  dem ak,  m etallning  sirti 
yaqinida  elektronlarga  ta ’sir  qiluvchi  va  m etall  ichiga  qarab  yo£nalgan 
kuchlar mavjud b o lish i kerak.  Bu kuchlarning tabiati qanday ekanligini 
aniqlash uchun 96- rasmda tasvirlangan kristall panjarani tasaw ur qilamiz.
Metall  ichidagi  erkin  elektronlarga  musbat  ionlar  tom onidan  ta ’sir 
qiluvchi tortishish kuchlari o ‘rtacha o ‘zaro muvozanatlashadi.  Shu sababli 
elektronlar metall ichida panjara tugunlari orasida erkin harakatlana oladi. 
Agar biror sabab bilan elektron metall chegarasidan tashqariga chiqsa (a, b 
sirt orqali), u holda unga metall sirtidagi ionlarning muvozanatlashmagan 
tortishish  kuchlari  va  elektronning  ketishi  tufayli  hosil  b o ig an   ortiqcha 
musbat zaryadning tortishish kuchi ta ’sir qila boshlaydi.  Chunki bu vaqtda
metall  sirtida  xuddi  yassi  kondensator 
qatlamlari orasida mavjud boigan maydon 
singari  ikkilangan  elektr  qatlami  (97-b 
rasm)  hosil  boiadi.
Vakuumga nisbatan metallning ichki 
qismidagi  potensial  m usbat  b o iib ,  u 
ichki potensial deyiladi.  Erkin elektron­
ning  m etall ichidagi  energiyasi
W   =   e(p
 
(3.25)
b o ia d i.  Agar  (p>0  b o ls a   W<0  b o lish i 
ko‘rinib  turibdi.  Dem ak,  elektronning 
potensial  energiyasi  metallga  nisbatan
XI  IX
—1ф ------ Ф —
© —
ф —
]Л
1
>чХГ 
— (+)------ <|)------ --------- 0 —
96-rasm.
1 2 6

---