J jaloloy, A. Fattaxov, I. Axmedov, I. Xotamov, G. Xodjamuratoya, A. Azlarova, A. Shadmankulov, D. Jaloloya, D. Qosimov

F, = ( A,.
i 
+ A,_2 + A,_
3
+ 
A,_4 + A,.„ ) / n
(6)
Bu yerda: 
F,
— kelgusi davr istiqboli; 
n
- olingan davrlar miqdori; 
A,_i
— o‘tgan so'nggi davrda erishilgan natija; 
A,_2, A,
_3, 
A,_4, A,_„ —
o ‘tgan ikkinchi, uchinchi, to ‘rtinchi davrlarda erishilgan natija.
Buni biz amaliy tomondan 13-jadvalda ko‘rishimiz mumkin.
I3-jadval
Oy
Talab miqdori
Uch oylik o ‘rtacha
Olti oylik o ‘rtacha
600
680
730
710
670
620
707
840
687
560
723
697
755
673
690
720
718
703
678
701
Bunda 3 va 6 oylik ma’lumotlar asosida, navbatdagi oyda kutilayotgan 
talab miqdori bashoratlangan. To'qqizinchi oy uchun hisoblangan oddiy 
o ‘rtacha miqdor haqiqatda erishilgan natijaga juda yaqin. Ushbu usulda

---

hisoblashning eng katta kamchilik tomoni bu — ko‘p miqdordagi 
davrlarga mansub bo‘lgan statistik m a’lumotlami kerak bo‘lishidadir. 
Qanchalik ko‘p davrga taalluqli m a’lumotlar foydalanilsa, kelgusi davr 
uchun bashoratlangan ko'rsatkichlarning ishonchliligi shuncha oshadi.
Solishtirma o‘rtacha usul. Oddiy o'rtacha usul bilan bashoratlash 
jarayonida barcha o‘tgan davrlarda erishilgan natijalar o‘ziga teng bo‘lgan 
salmoq asosida ishtirok etishgan bo‘lsa, solishtirma o‘rtacha usulda umumiy 
salmog‘i 100 %ga teng deb olinib, har biriga belgilangan salmoq kamayib 
borish tartibida taqsimlanadi. Masalan: so‘nggi o ‘tgan birinchi daviga — 
40 %; ikkinchi davrga — 30 %; uchinchi davrga — 20 %; to ‘rtinchi 
davrga — 10 % deb taqsimlash mumkin. Bu foizlami belgilashda har bir 
kichik biznes subyekti o ‘ziga m a’qul variantda tanlashi mumkin. Bunda 
nisbatan ishonchliroq natijalarga yuqoriroq foizlar belgilanadi. Solishtirma 
o‘rtacha usulda hisoblash quyidagicha amalga oshiriladi (7):