J., Barakayev N. R. Tizimli tahlil va qaror qabul qilish asoslari

 
Komplekslilik.
Tizimli muammolar odatda ko‘plab ilmiy fanlarning 

---

95 
(matematika, fizika, kimyo, biologiya, kibernetika, sotsiologiya va boshqa) 
manfaatlarini o‘zida jamlaydi. Biroq, ulardan hech biri alohida ularni yaxlit hal 
qilishning samarali yo‘llarini taklif qila olmaydilar. Sababi shundaki, an’anaviy 
ilmiy fanlarning maqsadli tor qiyosiy yo‘nalishi avval boshdan eng muhimi ongli 
ravishda o‘z manfaatlari doirasini cheklaydiganligidir. Nyuton davridan beri 
faqatgina shunday qilib muhim amaliy natijalarni qo‘lga kiritish mumkin deya 
e’tirof etib kelinmoqda. Tizimli tahlil ilmiy-amaliy manfaatlar doirasi qanday 
bashoratli kuchni targ‘ib qilishidan qat’iy nazar, bir nazariya doirasida 
to‘qnashmasligi lozimligini ilgari suradigan boshqa konseptual asosda quriladi. 
Tizimli muammoni samarali hal qilish faqatgina agar o‘zining anglash 
imkoniyatlari bilan tomonlarning barcha shaklarini va tadqiq qilinayotgan 
ob’ektning namoyon bo‘lishini qamrab oladigan ilmiy metodlar va bilimlarning 
murakkabligi bo‘yicha mos holatlarini jalb qilish bilan bog‘liq barcha holatdagina 
mumkin. Biroq, bilimlar va metodlarning kompleksi o‘z-o‘zidan uning alohida 
elementlarini boshqarishga qodir, tadqiqotlarning natijalarini birlashtirish va bir 
muncha muhim yo‘nalishdagi kuchlarni to‘play olish uchun zarur bo‘lgan ba’zi 
tizim hosil qiluvchi mezanizm bo‘la olmaydi. Bunday mexanizmning 
funksiyalarini bajarishda tizimiy tahlilning asosiy missiyasi mavjud. 
 
O‘zi hal bo‘luvchanlik
. Tizimli tahlilning bu noodatiy xususiyati 
shundaki, ularning layoqati tabiiy yo‘l bilan hal qilinadi, ya’ni ilmiy metodlar va 
bilimlar joriy qilinmasa ham. Masala shundaki, bunday o‘zi hal bo‘lishning oqibati 
qanday bo‘ladi, ijobiymi, salbiymi, konstruktiv yoki destruktiv. Asosiy tizim 
tahlilining pragmatik yo‘nalganligi bunday muammoli sohada voqealar rivojining 
salbiy variantlarini istisno qiladigan, vujudga keladigan muammolarning 
konstruktiv yo‘llarini va echish texnologiyalarini topishda namoyon bo‘ladi.