J. B. Kolberdin frantsiyadag’i ekonomikaliq reformalari

Joba:

1. 
   Kirisiw.
   
2. 
   Tiykarg’i bo’lim.
   

2.1. Jan Batist Kolber o’miri ha’m do’retiwshiligi. Kolberizm ta’liymati.
2.2. Jan Batist Kolberdin’ tiykarg’i idealari.
2.3. J.B. Kolberdin frantsiyadag’i ekonomikaliq reformalari.
3. Juwmaqlaw.
4. Paydalanilg’an a’debiyatlar

Kirisiw
Angliyada awil xojaliǵi hám sanaatta kapitalistik ózgerisler erte ámelge asqan hám buǵan merkantilizm da járdem bergen bolsa, Fransiyada jaǵday ózgeshe edi. Fransiyada jańa merkantilizm siyasati (Lyudovik XIV) húkimet aǵzasi Jan Batist Kolber (1619 -1683) tárepinen keń alip barildi (bul siyasat Kolberizm dep ataladi). Bul mámlekette feodal munasábetler (ásirese mayda diyxanshiliq) keń tarqalǵani ushin Kolber tiykarǵi itibardi sanaatqa qaratdi hám agrar tarawdi derlik itibarǵa almadi. Misali, shetten awil xojaliǵi ónimleri keltiriw qollanǵan, shiǵariw bolsa sheklengen, dán baxasi mámleket tárepinen tómen ustap turilǵan.

Bul siyasat hám sanaat birinshi orinǵa qóyiladi hám ásirese awil xojaliǵiniń tómenlewine alip keldi, bul bolsa naraziliqlarǵa sebep boldi. Sonday haqiyqatqa jaqin ráwiyat bar, oǵan kóre isbilermenler Kolberga shaǵim etken, sonda ol «ne qáleysizlar» dep soraǵanda fransuzcha «laisser faier» (etiwge ruxsat beriń, yaǵniy óz-ózinen dawam etabersin) degen ekenler.
Bul sóz dizbegi házirgi dáwirde de sap erkin ekonomika principlerin, birinshi náwbette, mámlekettiń ekonomikaǵa qospasligin talap etedi.
Jan Batist Kolber frantsiya tariyxinda o’shpes iz qaldirgan ulli siyasatshi ol fransiyada tuwilip o’sken ha’m sol waqtagi frantsiya hu’kimdari lyudovik XIV ke sadiq xizmet qilg’an Kolber fransiya wa’ziri lawazimina shekem ko’terilgen bunda og’an tinimsiz islegen miyneti ja’rdemlesken ol 15 saatlap jumis islegen ha’m budan zawiq alatin bolg’an ol tagi frantsiya ten’iz floti du’ziwshisi esaplanadi onin siyasattag’i ta’siri ko’binese merkantelizmnin bir varianti bolgan oǵan le Grand Colbert (" Ulli Kolber") laqabi berilgen.
Kolber bir qatar sho'lkemlerge de tiykar salǵan olardan:
1666 jilda Pánler akademiyasi (házirgi Fransiya institutiniń bir bólegi) hám Rim degi frantsuz akademiyasi;
1667 jilda ol Klod Perroni quriw ushin Parij observatoriyasin iske túsirdi hám Govanni Dameniko Kassinidi (1625-1712) Italiyadan qadaǵalawǵa alip keldi;
1669 jilda Académie de Opéra, keyinirek Académie Royale de Musique dep ózgertirildi.
1671 jilda Arxitektura akademiyasi;
Arles, Sussons, Nimes hám basqa kóplegen qalalar daǵi akademiyalar;
Mazarin tiykar salǵan súwretshilik hám ha'ykelshilik akademiyasin qayta quradi.
Kolber 64 jasinda to'sekke miqlanip, tuwilǵan kúninen kóp ótpey qaytis boladi.