77
-
forfeyting bitimlari bank kreditlaridan farqli ravishda sir saqlanadi,
tashkil
etilgandan so’ng reklama va e’lonlarda nashr qilinadi. Boshqa tomondan esa forfet-
kreditor ikkilamchi bozorda qarz qimmatli qog’ozlarini sotsa,
bitim shartlari barchaga
ma’lum bo’ladi. Shuning uchun ushbu holat forfeyting bitimida ko’rsatilishi lozim.
Forfeyting va faktoringni o’zaro o’xshash va farqli tomonlari (jadvalga
qarang).
Faktoringda moliya instituti (faktor) eksportyor bilan kelishgan holda eksport
bitimini amalga oshirish bilan bog’liq moliyaviy majburiyatini o’z zimmasiga oladi.
Ya’ni xorijiy sotib oluvchidan tushadigan to’lovlarni undirish asosida eksportyorning
asosiy faoliyatini yuritishini qo’llab-quvvatlaydi.
Faktoringa nisbatan forfeyting bir
qator afzalliklarga ega.
-
faktoring qisqa muddatli moliyalashtirishda (90 kundan 180 kungacha bo’lgan
oraliqda) foydalaniladi. Bunda valyutalar miqdori nisbatan kam bo’ladi va ekportyor
uchun risk yuzaga keladi (ya’ni moliya institutlari odatda qarzning 80 %gacha bo’lgan
qismini qabul qilishadi va importyorning to’lov qobiliyati bo’lmaganda ekportyordan
regress huquqini saqlashni talab qiladi);
-
faktoring forfeytingdan ko’ra qimmatroq hisoblanadi. Ya’ni
faktoringni foiz
stavkasi forfeytingli moliyalashtirish shaklidan odatda yuqori bo’ladi;
-
faktoring operatsiyasidan farqli ravishda forfeytingda bank to’liq muddat bilan
jami summani veksel ko’rinishida barcha tijorat risklari bilan birga va regress huquqisiz
o’z zimmasiga oladi. Bu esa eksportyor uchun ko’proq foydali hisoblanadi.
Forfeyting ham faktoring kabi debitorlik qarzlarini sotish operatsiyasi hisoblanadi.
Shunday bo’lsada ular orasida bir qator farqlar mavjud.
Forfeyting operatsiyasining mohiyati quyidagilarda namoyon bo’ladi:
- sotuvchi xaridorga to’lov muddatini o’zaytirishga
imkon bergan holda sotib
oluvchidan qarz tilxati (veksel)ni yozib berishini talab qilishi mumkin. Majburiyatlarni
bajarish muddati kelganda veksel bo’yicha sotib oluvchi hech qanday mojarosiz
to’lovlarni olish huquqiga ega bo’ladi. Muddati uzaytirilga to’lovlar bo’yicha
veksel
aylanma veksel hisoblanadi. Riskni kamaytirish uchun sotuvchi veksel bo’yicha
majburiyatlarni bajarish uchun uchinchi shaxs kafolatini talab qilishi mumkin. Vekselda
uchinchi shaxs kafolati
aval
deb nomladani va bunday veksellar
avallangan veksellar
78
hisoblanadi. Veksel o’z xususiyatiga ko’ra kuponsiz (davriy foiz to’lovi bo’lmagan)
obligatsiyalar turkumiga kiritish mumkin. Vekselni ixtiyoriy vaqtda unga yozgan holda
uchinchi shaxsga (forfeytorga) sotish mumkin. Vekselni qayta yozib uzatuvchi
Do'stlaringiz bilan baham: