Ж арро ҳ ли к стоматологияси пропедевтикаси

М аргинал ёки чекка периодонтит инф екциянинг милк 
чўнтаги оркали кириб қолиш и оқибатида, ш икастланиш оқибатида, 
м илкка дори моддалар, ш у ж ум ладан миш ьякли паста туш иб 
қолганда ю зага келади. М икроблар периодонтал ёриққа туш иб, 
кўпайиб кетади, эндотоксинлар ҳосил қилади ва периодонт 
тўқимасида яллигланиш ни келтириб чикаради. Баъзи бир маҳаллий 
хусусиятлар: пульпа камераси ва каналида ҳосил бўлган экссудат- 
нинг 
таш қарига 
чиқа 
олмаслиги 
(пульпа 
камераси 
очик 
бўлмаганлиги ёки пломбаланганлиги) натиж асида периодонтда 
бирламчи ўткир ж араён ривож ланади.
У мумий сабаблар: организмни совук олдириш , кечирилган 
инфекцион ва бош қа касалликларнинг ҳам аҳамияти катта. Лекин 
кўпроқ микроблар ва токсинларининг бирламчи таъсиридан перио­
донт тўқималари ва организмнинг турли ном ахсус ва махсус реак- 
циялари устун келса, ўткир инф екцион-яллигланиш жараёни ю зага 
келмайди. А м м о микроблар ва улар токсинларининг такрор ва так- 
рор, баъзан узок вақт таъсир кўрсатиш и сёнсебилизиацияга олиб 
боради. П ериодонтда турли хил ҳуж айра реакциялари, натижасида 
сурункали фиброз, грануляцияловчи ёки гранулём али периодонтит 
ривож ланади. Ҳ имоя реакцияларининг бузилиш и ва микроблар- 
нинг қайта таъсири периодонтда ўткир яллигланиш касалликлари- 
нинг 
ривож ланиш ига 
ёки 
сурункали 
периодонтитнинг 
ўткирлаш увига олиб келади.
Бирламчи - ўткир ж араёнда ва сурункали периодонтнинг 
ўткирлаш увида жараён периодонтда йирингли ўчоқ ривож ланиш и 
билан чекланади. У консерватив даво қилинганда илдиз канали, 
милк чўнтаги орқали ёки тиш олиб таш ланса, ёки йирингли ўчок 
кесиб очилганда бартараф бўлиш и мумкин.
П атологик анатом ияси. Ў ткир периодонтитда тўқимада 
кечаётган ўзгариш ларнинг икки босқичини фарқлаш ади бири- 
зардобли, иккинчи экссудатив жараён. Зардорбли босқичда турли 
хил хуж айралар-макроф аглар, м ононуклеарлар, гранулоцитлар ва
9!

---

бош қаларнинг микроблар тўпланган зонага кўчиш и юз беради. 
Экссудатив жараён босқичида яллиғланиш ҳодисалари зўрайиб бо- 
ради, м икроабсцесслар ҳосил бўлади, периодонт тўкимаси эриб ке- 
тиш и содир бўлади ва йиринг шаклланади.
М икроскопик текш ирувда, ўткир периодонтнинг дастлабки 
босқичида илдиз атрофидаги периодонт гиперемияси, шишуви ва 
лейкоцитларнинг кичик инфильтрациясини кўрса бўлади. Бу дав- 
рда, таркибида якка полинуклеарлар бўлган, периваскуляр лимфо- 
гистиоцитар инф ильтратлар топилади. Яллиғланиш ҳодисалари то- 
бора зўрайиб, борган сари лейкоцитар инфильтрацияси кучайиб 
бориб, периодонтнинг катта қисмини қамраб олади. Алоҳида йи­
ринг ўчоқчапари, м икроабсцесслар ҳосил бўлади, периодонт 
тўкималари эриб кетади. М икроабсцесслар ўзаро бирлашиб, йи- 
рингли ўчоқ ҳосил қилади.
Периодонтдаги ўткир йирингли жараён уни ўраб турган 
тўқималарда (альвеола деворларининг қосил қилган суяк тўкимаси, 
альвеоляр ўсиқ, периостит, ж ағ атрофидаги юмшок тўкималар, ре- 
гионар лимф а тугунлар) маълум ўзгариш ларнинг ривож ланиш ига 
олиб келади.
П ериодонтга яқин турган ва анчагина масофада жойлаш ган 
суяк илиги бўш ликларида суяк илиги шишуви ва унинг нейтрофил 
лейкоцитлар томонидан бир мунча диффуз инфильтрацияси қайд 
қилинади.
А львеоланинг кортикал пластинкаси соҳасида остеокластлар 
билан тўл. ан, сўрилиш жараёни устунлик билан кечаётган лакуна- 
лар пайдо бўлади.
Тиш катакчаси 
деворларида ва асосан туби соҳасида суяк 
тўкимасининг тузилиш ида ўзгариш лар кайд қилинади. Тиш катак­
часи 
деворларидаги 
теш икларнинг 
кенгайиш и, 
суяк 
бўш лиқларининг илиги периодонт томонига очилиб қолиш ига 
олиб келади.
Суяк усти пардасида, милкда, жағ атрофи тўкималарида гипе­
ремия, шиш кўриниш идаги реактив яллиғланиш га хос бўлган бел- 
гилар намоён бўлади. Я ллигланиш инфильтрацияси кузатилади 
(газак).
Ў ткир периодонтитда, йирингли яллигланиш фоқуси асосан 
периодонтал ораликдаги тўқимада бўлади. Тиш катакчасини ҳосил 
қилган суяк ва атрофи тўқималаридаги яллигланиш ўзгариш лари 
реактив ёки перифоқал ҳарактерда бўлади.
92

---