s '•
т
(5.13)
S
куч кетинги механизмнинг барча ^олатлари учун ало.^ида
цурилган (38- раем,
в) тезликлар планидан ани^ланади. Расмда
ф а^ а т икки ^ о л ат курилган. Х,ар цайси ^олат учун S кучнинг
циймати ^уйидагича топилади:
5 =
(5-14)
Автоматнинг ишдан тухташига оз цолганда, яъни звено
2— 3
ва
3— 4 ^ у зр алм ас ну^талардан утган пайтда Т кучнинг т а л а б
этилган кийм ати манфий ишорали булади (38- раем,
б га ка-
р а н г ) :
^ ( В Д . + ^
+ а д . / / ^
Т куч ишорасининг узгарнши дала гилдирагининг трактор-
нинг тортиш кучи .\исобига эмас, балки плуг огирлик кучидан
^осил булган момент таъсирида айлана бошлаганини билдира-
ди. ^¡аки^атан х;ам кривошип ва шатун цузгалмас ну^талардан
;утиши билан плуг рамаси пасая бошлайди. Пасайиш автомат
ролиги дискнинг навбатдаги чу^урчасига тушгунга ^адар давом
этади.
Т кучнинг аникланган цийматлари буйича 7’= / ( а ) графиги
тузилади, бу ерда а — кривошип
2— 3 нинг бурилиш бурчаги
(38- раем,
г, д ). Графикда Т куч амортизацион пружиналар таъ-
еирини ^исобга олмасдан аницланган.
Уринма куч л ар графигидан куриниб турибдики, кривоши/г
t t
з^олатга б у р а л га н д а
Т куч знг катта ^ийматга эришади. Т куч
амортизацион пружиналарни
^исобга олмасдан
аниклангани
учун
Т
нинг ^иймати гилдиракнинг тупроц билан муста^кам
илашиши учун з арур булган
Т = fR кучидан доим катта булади*
Силлиц туринли гилдирак автомат воситасида плугни кутара
олиши учун иш ^аланиш коэффициента ^уйидагича булиши ло
вим.
f = T ma/R„ = 0,2 . . . 0,7
Ш п ор алар урнатлганда гилдирак тупроц билан яхши илаша-
ди. Шунинг учун ^уйидагича ёзиш мумкин:
f = T mJ R n = 0,6 . . . 0,7.
(5.16)
Агар / > 0 , 7 булса, кривошипни айлантириш учун талаб этил
ган кучни кам айтириш м а^садида кутариш-ростлаш механизм-
лари системасига амортизацион пружиналар урнатилади. Авто
матнинг п р уж и н ал ар си з ишлай олиши учун дала гилдирагининг
тупроц б и л ан илашиш кучининг чегара циймати (5.16) га муво-
фи^
Т = 0,7R булади. Графикда Т
ни ифодаловчи эгри чизиц
чизилади. Б у н д а
R куч барча ^олатлар учун тупро^ массасини
цайта ^ и с о б л а б ани^ланади. Пружинанинг таранглик кучи урин
ма кучлар гр аф и ги га асосан
ti, t¡,
^олатлар учун аницланади:
Q
HKRH -f- I I -)- HsS+HfT
(5.17)
бунда
Т кучнинг энг катта к,иймати эмас, балки чегара киймати Т и,
графикдан олинади.
5-§. А М О Р Т И З А Ц И О Н П Р У Ж И Н А Л А Р Н И Т А Н Л А Ш
Техниканинг турли тармоцларида м ехан и зм лар ёки система-
ларга таъсир этувчи кучларга кумаклашиш ёки уларни мувоза-
натлаш учун компенсатор деб аталувчи п р у ж и н а л а р цуллани-
лади. Бундай пружиналар купинча иш органларини ростлаш ва
кутаришда талаб этиладиган кучларни кам айтириш , иш ^олат-
га ь^айтаришда эса рамани секин тушириб, иш органларининг
ерга урилиш зарбини сусайтириш учун хи зм ат к;илади. Шунинг
учун улар амортизацион пружиналар деб ^ а м аталади. Аммо
пружиналар орти^ча тарангланса, иш органларининг босим кучи
^аддан ташцари камайиб, тупровда ботмаслиги ^ам мумкин.
Мувозанатлаш учун юкланишиипг турига
к;араб, чузилувчи,
си^илувчи, буралувчи пружиналар урнатилади. Цилиндрик урам-
ли пружиналар куп ишлатилади. Урамли п руж и н а л а р кунда-
ланг кесими дойра ёки тугри туртбурчак ш а к л и д аг и симлардан
тайёрланади. К,ишло^ х уж али к м аш иналарида дойра кесимли
симдан тайёрланган пружиналар ишлатилади. Б у л ар арзон ва
уларни урнатиш осон. О датда цилиндрик п р у ж и н а таъсир этув
чи кучга пропорционал чузилади.
Очи^ ва берк урамли пружиналар булади. Очи^ пружина
;урамлари ораси очи^ булади, берк пружинада эса, урам лар бир-
бирига зич тегиб туради. Чузилувчи п р уж иналарнинг икки че-
тидаги учлари илгаксимон
1
^илиб букиб ^уйилади. Бунинг учун
охирги урамнинг ярми 90° га ёки бутун бир у р а м и 60°, ёки 90° га
букилади. Бу оддий усул. Аммо урам букилган жойда катта
кучланишлар пайдо булиб, пружинанинг муста^камлигини ка-
майтиради. Шунинг учун бош ^ача улаш у с у л л а р и ^ам ^улла-
нилади. Масалан, ^уйма ти^ин пружинага 1,5 . . . 2,5 урамга
бураб киритилади. Тициннинг марказий теш игига
оддий ёки
илмо^ли болт буралади. Б у болт пружина таранглигини рост
лаш учун ^ам хизмат цилади. Пружиналар куп углеродли пулат
65,70, марганецли пулат 65Г, пружинабоп п у л а т сим П-1 ва
бош^алардан тайёрланади.
Пружинанинг м ац сад га м у во ф и ц б у л ган т а в с и ф и н и танлаш .
Пружинани танлаш учун унинг куйилган куч таъсирида чузилиш
цонунини куриш керак. Пружинанинг бир учи одатда рамага нисба-
тан кузгалмайдиган
С нуктага (39-расм, а), бошка учи зса г ил дирак
укининг горизонтал кисмига пайвандланган
ad кронштейнга бирлаш-
тирилади. Плуг иш х;олатдан транспорт х,олатга у тганДа пружина
нинг таранглик кучи Qmax дан Qmln гача камаяди. Бунда пружина
нинг чузилиши куйидагича ^исобланади:
cd 1 — cd ,j = АЯХ; cdx — cd3 = ДЯ2.
Кронштейн
ad нинг t b t3, t s ^олатлари учун механизмнинг тез-
ликлар планвдан Qmsx, QJp) Qmin нинг цийматини аницлаймиз.
Пружинанинг энг катта нагрузка
таъсир этганда тулик узунлиги куйи-
дагича булади (39-расм, б):
сйх
^2
^ 1
"4“ ^
2
)
(5.18)
бунда
с1 — пружина симининг диаметри:
Я
2
— энг катта нагрузкада чузилиш
циймати; Я
2
=
(сс1л —
/ 0
— пружинанинг эркин узунлиги;
т 1 ва тг — илмок ва мосламалар узун
лиги,
тх = т 2 = 100 . . .150 мм.
Ихтиёрий
к нуктада абсцисса уки-
дан юкорига маълум масштабда Qmax
цийматнни олиб куямиз, чапга АЯХ
масофада <
3
Я, ни,
АК масофада эса
(¿тт ни олиб куямиз. Хосил килинган
нукталарни лекало билан бирлаштириб,
пружинанинг тавсифини топамиз. Тав-
сифи эгри чизккли пружинани топиш
кийин. Шунинг учун эгри ЧИЗИКНИ туг-
ри чизик билан алмаштирамиз. Шунда
пружинанинг чекка холатларидаги куч-
лари бир оз катталашиб, уларни
ва
(¿2
билан белгилаймиз. Тугри чизикни
утказншда Ф
2
= (
1,1
. . .
1
,
2
) (^тах
олиш тавсия этилади. Пружинанинг
умумий чузилиши топилади:
л2 = ( « г 1 - с < Ш , / (31.
(5 -19)
Ж а д в а л л а р д а н
С
?2
куч буйича
2— 3 та пружина танланади
ва уларнинг ^ар бири учун ^уйидаги з^исоблар бажарилади.
Б ери лган нагрузка фг да пружина бир урамининг деформа-
цияси:
V = я жд , / д
Ж1
(5.20)
бунда (
2
Ж ва
— жадвалда келтирилган куч ва пружина бир ура
мининг чузилиши.
У р ам л а р сони я = ^оД/ ! пружинанинг эркин узунлиги
1о = /ш,
бунда с? — сим диаметри.
Т ан л а н ган пружиналардан Я
,2
+ / о ~ с^
1
—
т
1
—^
2 ± 5
мм шарт-
ни б а ж а р г а н пружина плугга урнатиш учун цабул ^илинади.
П р уж ина ж у д а узун булиб чи^са, уша
С
}2
нагрузкада бир урами
купро!^ чузиладиган катта индексли пружина танланади. Пру
жина индекси с =
бунда
0 2— пружинанинг уРтача Диа
метри.
Б е р к у р а м л и пружинани ясаш да у маълум д а р а ж а д а бош-
лангич т а р а н гл и к кучи (?о га эга булади. Бу з^олда пружинанинг
39-расм. Амортизацион
пру-
жиналарни
^исоблаш схе-
мась:
а — пруж и н ан ин г п лугдаги * о л ат-
лари;
б — п р у ж и н а
улчамлари;
в — п руж и н а
характеристикасини
куриш
умумий узунлигини ани^лаш да <
2
о таъсирида бошлангич ч^зи-
лиш Я
0
^исобга олинади:
Х0 = ^<2^о/ ^2*
(5.21)
Бошлангич таранглик кучи (?о ^уйидагича тан лан ади:
й с 5 мм булганда, <3
0
= 0,33(32;
¿ > 5 мм булганда, 0 о = 0,25<32-
Пружинанинг тулиц узунлиги:
3> Do'stlaringiz bilan baham: |