Izoxinolin va uning birikmlarining molekula tuzilishi, olinishi, xossalari, ishlatilishi Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

2.2. Izoxinolin gruppasi alkoloidlari Papaverin Narkotin olinishi tuzilishi xossalari va ahamiyati
Bu gruppaga mtdisinada qo’llaniladigan alkaloidlardan sal’solin, salaolidin, papaverin va narkotin kiradi.
Sal’solin gidroxlorid
(Salsolini hidrochloridum. Salsolinum hidrochloricum)

1933. 
      yilda akademik A. P. Orexov bilan N. F. Preskurmiia O’rta Osiyoda о’sadigan cherkez (Salsola Richleri) о‘simligidan salsolii va salsolidin alkaloidlarini ajratib oldilar va ular miqdori 6,7 —1,4'% atrofida ekanligini aniqladilar. Bu alkalomdlarni tekshrish natijasida ular izoxinolin gruppasiga oid ekanligini isbotlandi. Salsolin о’simlikda ratsemat yoki qutblangan nurlarni о’ngga buruvchi aktiv forma xilida, salsolidin esa ratsemat yoki qutblangan nurlanishga buruvchi aktiv forma xolida uchraydi.
      

Salsolin molekulasida ikkita kislorod bо‘lib, biri fenol gid­roksil, ikkikchisi esa metoksil gruppayenni tashkil qiladi. Salsolin; shkrrlarda erishi bilan salsolidnndan farq qilzdi.

1933. 
      yilda A. P. Orexoz salsolinning ximiyaviy tuzilishini quyidagi sintez bо‘yicha isbotladi:
      

Benzil oksimetoksifenil etilamin
Izovanilin

Benzil oksimetoksifenil etilamin etilamin atsetat kislota.

Metil benziloksimetoksidigidro izoxinolin



Papaverin gidroxlorid
(Papaverini hidrochlorid. Papaverinum hidrochloricum)



1898 yilda Mart opiyda papaverin borligini aniklagan. Opiy tarkibida !% atrofida papaverin bо‘ladi. Birinchi marta 1910 yilda D bilan Game unn sintetik usulda olishdi.
Papaverinni ishqor bilan aralashtirib qizdirilsa, izoxinolin yadrosini isbotlovchi dimetoksinzoxikolin hosil bо’ladi.

Papaverin molekulasidagi 4 ta metoksil gruppasi borligini isbotlash uchun unga yodid kislota ta’sir ettirilsa, 4 molekula metil yod hosil bo‘ladi. Agar papaverin molekulasini kaliy permanganat bilan oksidlansa, karbotsinxomerin kislota hosil bo‘lib, u benzol yadrosini izoxinolin yadrosi bilan qay holda va qanday birikkanini isbotlaydi.

Papaverin bir qancha usullar bilan sintez qilinadi. Ulardan qo’yidagi ikki usul muhim ahamiyatga ega.

Hozir papaverin o’rnini bosadigan bir necha sintetik preparatlar ham qo’llaniladi.

Ular birmuncha kuchli ta’siri va zaharsizligi bilan papaveindan farq qiladi. Bunday preparatlarga tetragidropapaverin, perperin, papaverinol, papaveral’din, dibazol, spazmalitin, tifen, diprofen va boshqalar misol bo’la oladi.